Stoppen met bruinkoolindustrie verdeelt Duitse regio, maar beide kampen vinden dat de politiek faalt

Het Oost-Duitse Brandenburg staat voor een grote uitdaging: de bruinkoolindustrie moet stoppen, maar werkgelegenheid en energievoorziening moeten op peil blijven in de toch al arme regio. "Bruinkool laat een woestenij achter, maar de politiek slaapt."

Hannelore Wodtke is gemeenteraadslid in Welzow, een klein dorpje in de Lausitz, een streek in het oosten van Duitsland, pal tegen de Poolse grens aan. Van oudsher moet de Lausitz het hebben van bruinkooldelving. Maar Wodtke wil er vanaf en liefst een beetje snel ook: "Het is niet 5 voor 12, het is 12 uur geweest."

'Wij werden als alibi gebruikt'

De bevlogenheid van Wodtke heeft haar de geuzennaam 'Kommando Hannelore' opgeleverd. De strijdbare zestiger mocht aanschuiven in Berlijn, waar de zogenoemde 'Kohlekommission' tot eind 2019 vergaderde over hoe Duitsland zo snel mogelijk van de sterk vervuilende bruinkoolindustrie af kan komen. Aan het woord kwamen politici, mensen uit het bedrijfsleven, vakbonden en burgerinitiatieven.

Over het resultaat van deze uitgebreide onderhandelingen is Wodtke niet te spreken: "Wij werden gewoon als alibi gebruikt. We mochten komen opdraven en ons zegje doen, maar niemand wilde onze ideeën over rendabele en milieuvriendelijke alternatieven echt horen. We werden direct weer vergeten. En bedankt."

Bruinkool tot 2038 is 'onverteerbaar'

Het besluit van de 'Kohlekommission' om in de Lausitz nog tot 2038 bruinkool uit de grond te halen vindt Wodtke onverteerbaar. "Dat is veel te lang, terwijl er alternatieven zijn voor de regio om de werkgelegenheid op peil te houden. Er had al lang iets moeten gebeuren in die richting."

Wodtke is bezorgd over de gezondheidsrisico's voor omwonenden, maar kijkt ook met argusogen naar wat elders in de wereld gebeurt: "Er zijn branden, van Siberië tot Californië, droogtes of catastrofale overstromingen, zoals we die pas nog hadden in het westen van Duitsland. Dat staat allemaal niet op zichzelf. Bruinkool is een bedreiging voor het klimaat."

Drie generaties in de bruinkool

De 36-jarige Sebastian Lachmann is het grondig oneens met Hannelore Wodtke. Hij woont in de stad Cottbus en is binnen zijn familie al de derde generatie die in de mijnbouw werkt. Wel de eerste die niet meer zelf de groeve in moet; Lachmann heeft een kantoorbaan.

"Onmiddellijk alle kolencentrales van het elektriciteitsnet halen zou grote gevolgen hebben", zegt hij. "We hebben simpelweg nog niet genoeg alternatieven, mits we niet van Poetin en zijn gas afhankelijk willen worden, of een paar uur per dag de wasmachine niet kunnen gebruiken omdat er geen stroom is."

Leegloop Lausitz

Lachmann herinnert zich hoeveel mensen de Lausitz in de jaren 90 verlieten, omdat er geen toekomst voor hen was. "Ze kregen er zelfs geld bij van de regering als ze verhuisden." Zo'n leegloop wil hij niet opnieuw meemaken. "Natuurlijk zou ik met mijn gezin verhuizen als er hier echt geen werk meer zou zijn, maar dit is wel mijn thuis. Het zou zo zonde zijn om een hele streek dood te laten bloeden, voor de tweede keer."

De risico's van klimaatverandering ontkent Lachmann niet, maar hij vindt dat de inwoners van de Lausitz beter meegenomen moeten worden in de energietransitie: "Mensen die hier leven, hebben concrete opleidingen en werk nodig, buiten de bruinkool om. En daarvoor is tijd nodig, dat gebeurt niet zomaar als je in een keer alle kolencentrales opdoekt."

Centrum voor bestrijding van natuurrampen

Hannelore Wodtke zet zich in voor het plan om op een oud vliegveld in de buurt van Welzow een centrum in te richten van waaruit in heel Noord-Europa natuurrampen bestreden kunnen worden. "In Frankrijk en Italië bestaan dit soort centra al, maar noordelijk van de Alpen hebben we niets in die richting. Vanuit hier zou je met blusvliegtuigen tot ver in Polen en Scandinavië kunnen vliegen en ook naar Nederland."

Wodtke denkt dat het project aan duizenden mensen werk zou kunnen geven: "De EU heeft al geld toegezegd, maar op regionaal en lokaal niveau is het initiatief tot nu toe niet opgepakt. De politiek slaapt. Ik word er soms zo moedeloos van."

'Hele energietransitie zit vast'

Sebastian Lachmann en Hannelore Wodtke staan lijnrecht tegenover elkaar wat bruinkool betreft, maar ze delen hun frustratie over de landelijke politiek. "Ik weet nog niet op wie ik in september ga stemmen", verzucht Wodtke. "De situatie is echt ingewikkeld, de hele energietransitie zit vast. En er is niemand die durft op te staan om te zeggen 'en nu is het klaar, nu gaan we het echt anders doen'."

Ook Lachmann heeft grote moeite met de kanseliers-kandidaten. "We missen iemand die je echt kunt vertrouwen, met een echte visie. De kandidaten zijn kleurloos en ik vind het enorm moeilijk om een van hen mijn vertrouwen en mijn stem te geven. Ik voel me eigenlijk nergens meer echt thuis."