Steeds meer meldingen verwarde personen, maar aanpak moeilijk door privacywet: 'Je weet niet met wie je te maken hebt'

Gemeenten en woningcorporaties zien het aantal meldingen over overlastgevende en verwarde personen verder toenemen. Door de privacywetgeving is ingrijpen niet makkelijk, tot hun grote frustratie: "We hebben ook een verantwoordelijkheid naar omwonenden."

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag. De meldingen over deze personen gaan over een brede groep, ziet de Helmondse wethouder Cathelijne Dortmans. Liever spreekt zij niet over verward gedrag, maar over onbegrepen gedrag. "Het is vaak ook zo dat die mensen niet gevaarlijk zijn, maar juist directe hulp of zorg nodig hebben."

'Niet per se gevaarlijk'

"Je hebt mensen met psychiatrische problematiek, maar je hebt ook dementerende ouderen bij wie de mantelzorg is weggevallen", legt Dortmans uit. "Er zitten ook licht verstandelijk beperkten bij, mensen met verslavingsproblematiek en soms ook een combinatie."

De mensen om wie het gaat, zijn soms onvoorspelbaar en onberekenbaar, zegt ze. Dat kan volgens haar beangstigend zijn voor bijvoorbeeld buren of omstanders. "Je weet niet wat het gedrag precies betekent." De wethouder spreekt namens de G40, een netwerk van de 40 gemeenten in Nederland met meer dan 100.000 inwoners.

Niet ernstiger, wel complexer

Uit de rondgang die de G40 deed voor EenVandaag blijkt dat veel gemeenten met dit probleem te maken hebben. "In al die steden is een stijging van het aantal meldingen", vertelt Dortmans. "Je merkt ook dat de politie vaker meldingen krijgt. Dat er sprake is van geluidsoverlast, burengerucht."

Het aantal ernstige incidenten is niet gestegen, legt de wethouder uit. Wel zijn de gevallen complexer geworden. "De politie krijgt nu veel meldingen direct, die wil je met hulpverleners ontzorgen, zodat je de politie ook voor andere taken kunt inzetten."

'Liever in vroeg stadium helpen'

Een verklaring voor de toename ziet zij in het feit dat mensen langer thuis kunnen wonen. "Voor heel veel mensen is dat ook een hele prettige manier, maar dat geldt niet voor iedereen." Volgens haar wordt er in de samenleving steeds meer uitgegaan van zelfredzaamheid, maar dat kan niet iedereen. Door de wachtlijsten kunnen mensen bovendien niet altijd meteen geholpen worden.

Op het moment dat het echt dreigt te escaleren, kunnen gemeenten ingrijpen op basis van de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). "De burgemeester kan ook een machtiging afgeven voor gedwongen opnamen", zegt Dortmans. "Maar liever wil je ze in vroeger stadium helpen, daar streef je naar."

'Je wil ellende voorkomen'

Een wens die de Rotterdamse woningcorporatie Woonbron ook heeft. Ook zij zouden liever 'aan de voorkant' weten wie ze in huis halen. "Zodat we ook proactief kunnen zijn en ellende kunnen voorkomen", zegt bestuurder Karin van Dreven. Nu is onbekend wie er een woning komt huren. "En als het niet bekend is, kun je niet oplettend zijn".

Van Dreven somt op waar Woonbron mee te maken heeft: "Mensen veroorzaken lawaai, er ontstaat onveiligheid omdat er een heleboel spullen worden verzameld of omdat iemand psychische problemen heeft." Daardoor kan het voor omwonenden gevaarlijk worden, zegt ze. "Dat wil je voorkomen."

'Er moet toch een oplossing zijn?'

Woningcorporaties door het hele land zien het aantal huurders met verward gedrag stijgen, laat Aedes, de vereniging voor corporaties, aan EenVandaag weten. Corporaties lopen tegen de privacywetgeving (AVG) aan, waardoor ze niet weten met wie ze te maken hebben, wat ingrijpen bij escalatie bemoeilijkt.

"Per instelling, per gemeente, misschien wel per persoon wordt daar anders mee omgegaan", merkt Woonbron-bestuurder Van Dreven. "Er moet toch een oplossing zijn? Zodat we zorgvuldig met de privacy en data van mensen omgaan, maar toch informatie uitwisselen zodat we aan de voorkant wat kunnen doen en niet pas als het ontspoort is."

'Gegevens meer en beter delen'

Ook de Helmonds wethouder Dortmans vindt dat instanties te terughoudend omgaan met het delen van gegevens van personen. "Privacy is groot goed, maar zeker op sociaal domein zie je dat er dan handelingsverlegenheid ontstaat."

En dat is lang niet altijd in het belang van de persoon waar het om gaat, benadrukt ze: "Ik zou er absoluut voorstander van zijn dat gegevens meer en beter gedeeld moeten worden."

Een seintje krijgen

"We hebben niet alleen een verantwoordelijkheid naar deze mensen, maar ook naar omwonenden", vindt Van Dreven. Als het eenmaal uit de hand gelopen is, kunnen woningcorporaties namelijk moeilijk ingrijpen. "Zie maar binnen te komen, zie maar in gesprek te komen", legt ze uit. Ook een gang naar de rechter is niet zomaar gemaakt: "Dat kan een hele tijd duren."

"Een heleboel dingen hoeven we niet te weten", benadrukt de Woonbron-bestuurder. "Maar als het woongenot van onze huurders op het spel staat, willen we daar graag wat aan doen. En het liefst ervoor, zodat we seintje krijgen dat iemand ergens probeert zelfstandig te wonen."