Het bevolkingsonderzoek borstkanker kampt door personeelstekort met achterstanden. De screening zal daarom voorlopig om de 3 jaar zijn in plaats van om de 2 jaar. Dat betekent dat er de komende jaren meer vrouwen aan borstkanker zullen overlijden.
Het bevolkingsonderzoek is bedoeld om borstkanker vroeg op te sporen bij vrouwen tussen de 50 en 75 jaar. De kans op een succesvolle behandeling is dan groter. "Voordat een vrouw zelf iets voelt in haar borst, is de tumor vaak al 2 centimeter groter. Dat verschil kun je met de screening maken. Al bij een halve centimeter kun je borstkanker ontdekken, soms wel 4 tot 5 jaar eerder", zegt hoogleraar maatschappelijke gezondheidszorg Harry de Koning. Hij is betrokken bij de evaluatie van het borstkankeronderzoek.
57 extra sterfgevallen per jaar
Met screening om de 2 jaar kunnen jaarlijks 1450 sterfgevallen worden voorkomen. Minder vaak borstonderzoek betekent latere opsporing en zwaardere therapieën.
De verwachting is dat met screening om de 3 jaar er jaarlijks 57 vrouwen meer zullen sterven aan borstkanker. Tot 2039 zal dat 1149 extra sterfgevallen betekenen. Dat blijkt uit cijfers van het RIVM, opgevraagd door EenVandaag.
Minder capaciteit
"Dat is natuurlijk heel vervelend. Wij willen graag alle vrouwen elke 2 jaar borstonderzoek aanbieden, maar dat lukt niet, zegt Rob Riesmeijer, hoofd van het Centrum voor Bevolkingsonderzoek van het RIVM.
"We hebben te maken met personeelstekorten. Veel screeningslaboranten gaan de komende jaren met pensioen en er is onvoldoende nieuw aanbod. En door corona heeft het onderzoek dit voorjaar 3 maanden stilgelegen. Door de coronamaatregelen hebben we ook minder capaciteit dan normaal."
Ondertussen nieuwe personeel opleiden
Gemiddeld ligt de periode tussen twee borstonderzoeken in heel Nederland nu op 31 maanden. In sommige regio's komt 36 maanden al voor. Staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid wil de interval voor alle vrouwen in Nederland gelijk maken tot gemiddeld maximaal 3 jaar.
"Het is belangrijk om alle vrouwen hetzelfde aanbod te geven", zegt Riesmeijer. "Het zou niet moeten uitmaken waar je woont. Er zijn nu grote verschillen tussen de regio's en dat is ongewenst. Door de interval op maximaal 36 maanden te zetten is er ruimte om nieuw personeel op te leiden. Zodat we na een aantal jaren weer terug kunnen naar screenen om de 2 jaar."
'We staan een beetje met onze rug tegen de muur'
"Epidemiologisch gezien zijn de extra sterfgevallen niet veel", zegt hoogleraar De Koning. "Ik vind die paar procent te overzien, maar ik snap dat het voor die 57 vrouwen een ramp is. We staan een beetje met de rug tegen de muur. Dit is ook niet wat je voor ogen hebt met het bevolkingsonderzoek."
De Koning pleit ervoor om een extra screeningsronde in te lassen voor vrouwen van rond de 75. Daarmee valt een deel van het gezondheidsverlies in te halen. "Maar dat kan pas als de personeelssterkte weer op orde is."
Meest voorkomende kanker
Ieder jaar worden een miljoen vrouwen tussen de 50 en 75 jaar gescreend op borstkanker. Het is de meest voorkomende kanker bij vrouwen; één op de zeven krijgt ermee te maken, dat betekent zo'n 17.000 gevallen per jaar. Volgens De Koning heeft de vertraging in de screening gevolgen voor alle vrouwen tussen de 50 en 75 jaar.
"De extra sterfgevallen zijn niet te voorkomen. Daar krijgt waarschijnlijk die hele leeftijdsgroep mee te maken. Er zijn nu eenmaal vrouwen die op hun vijftigste al profijt hebben van het onderzoek, anderen op hun zestigste, en zelfs vrouwen die echt op hun vijfenzeventigste nog profijt hebben."
Gevolgen blijven aanhouden
De Koning wijst erop dat vrouwen tussen de screenings alert moeten blijven op klachten, afwijkingen of veranderingen. "Ga dan vooral naar de huisarts, dat blijft essentieel." Bevolkingsonderzoek Nederland is een eigen opleiding begonnen voor screeningslaboranten.
Verwacht wordt dat er in 2028 weer om de 24 maanden kan worden gescreend. Maar de gevolgen zullen nog langere tijd aanhouden.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.