'Schaf functioneringsgesprekken af'

De jaarlijkse functioneringsgesprekken van werknemers leveren niets dan frustratie op en kosten ook nog eens minstens een miljard per jaar.

Dat blijkt allemaal uit onderzoek van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Arbeidspsycholoog Kilian Wawoe deed zeven jaar onderzoek naar functioneringsgesprekken en kwam tot de conclusie dat er meer na- dan voordelen aan kleven. "Afschaffen dus, en vervangen door een doorlopende coaching", aldus Wawoe.

Niet eerlijk tot stand komen

"Medewerkers hebben het gevoel dat beoordelingen niet eerlijk tot stand komen, en dat gevoel is terecht", vertelt hij. Het blijkt dat de beoordelingsscore die medewerkers krijgen maar voor een klein deel terug te voeren is op de prestatie.

Wawoe legt uit dat de gesprekken ook nog eens niet objectief zijn. "Daarnaast spelen andere factoren een rol, die niets te maken hebben met prestatie. Zo worden mannen beter beoordeeld dan vrouwen. Niet omdat ze beter zijn, maar omdat ze meer hun mening geven en managers geen zin hebben in een conflict."

Functioneringsgesprekken afschaffen

Steeds meer Nederlandse bedrijven schaffen het functioneringsgesprek daarom af. Ook voor de 12 duizend medewerkers van Achmea is het jaarlijkse beoordelingsgesprek vanaf dit jaar van de baan. "We merkten vooral dat een beoordeling met scores niet de meest motiverende manier is om met iemands functioneren om te gaan. Mensen schatten zichzelf in 70 procent van de gevallen beter in dan wat anderen vinden."

"Die score leidt daardoor bij velen tot een teleurstelling. Dan kun je nog zo'n goed gesprek hebben over iemands ontwikkeling, door die score verdwijnt de rest naar de achtergrond", zegt HR directeur Elly Ploumen. In de nieuwe situatie maken medewerkers zelf afspraken met hun leidinggevende om (doorlopend) over hun prestaties, resultaten en ontwikkeling te praten.

Door het afschaffen van het beoordelingsgesprek bestaat er ook geen koppeling meer tussen beoordeling en beloning. "Werknemers gaan niet harder werken door een kleine extra beloning. Waardering is ook belangrijk. We willen onze medewerkers dan ook vaker complimenteren."

Collega's bepalen wie weg moet

Bij marketingbedrijf Keytoe uit Maassluis doen ze al jaren niet meer aan beoordelingsgesprekken met de baas. In dit bedrijf beoordeelt het personeel elkaar. "Op die manier wordt je beoordeeld door de mensen met wie je het meeste werkt", legt de organisatiepsycholoog van het bedrijf, Lennard Toma, uit. "Wel zo eerlijk."

Vorig jaar werden op deze manier ook vijf collega's ontslagen, toen het wat minder met het bedrijf ging. "Iedereen schreef de naam van een collega op een briefje waarvan ze vonden dat diegene het minste voor het bedrijf betekende. Degene met de meeste stemmen vloog eruit." Best hard, vindt ook Toma.

De 23-jarige Raphael Schuler werd weggestemd. "Ja, dat was wel even slikken. Het was mijn eerste dag na de vakantie, en dan verlies je opeens je baan. Dat komt extra hard aan omdat het je al je collega's zijn die je er niet meer bij willen hebben." Toch kan hij ermee leven. "Ik zag de bedrijfsresultaten en het was inderdaad het meest logisch dat ik zou vertrekken." Schuler heeft inmiddels ander werk gevonden.

Feedback geven

Volgens Wawoe is het goed dat collega's elkaar feedback geven, maar is dat niet in elke organisatie mogelijk. Wat hij bedrijven aanraadt is het volgende: "Schaf in ieder geval de beoordelingsschalen af. Dat maakt het gesprek veel beter. En gooi alle formulieren uit het raam en probeer eens een echt gesprek met elkaar te voeren."

Voor de mensen die de komende maand toch wél op functioneringsgesprek moeten heeft hij het volgende advies:

1. Overtuig, via de ondernemingsraad, de directie dat functioneringsgesprekken niet werken.
2. Moet je toch echt op gesprek komen: 'Zeg wat je thuis tegen je partner zegt over je collega's, ook eens tegen je baas. Maar op een vriendelijke manier.'

Hoe het in elk geval niet zou moeten doen, zie je in het onderstaande filmpje van het programma 'Toren C'.