Het is velen onbekend: de moord op een half miljoen Roma en Sinti tijdens de Tweede Wereldoorlog. "Elke dag leven wij nog met deze verborgen Holocaust."
De huidige generaties Roma en Sinti zijn nu pas bezig met hun eigen oorlogsgeschiedenis. "Wij leven nog allemaal elke dag met de oorlog, tot aan de vierde generatie toe", vertelt Sabina Achterbergh, woordvoerder van de Vereniging Sinti, Roma en Woonwagenbewoners in Nederland. Een van de redenen dat er zo laat en veel minder aandacht was, is volgens Achterbergh de beslotenheid van de eigen gemeenschap, maar ook het wantrouwen tegen de Nederlandse maatschappij speelde een grote rol. Nu is het tijd dat ook hun verhalen gehoord worden.
'Vrijwel iedereen is vergast'
Op 16 mei gaat Sabina met haar familie naar het familiemonument in Oldenzaal. Het monument staat er sinds 2015, en herinnert aan de razzia die daar in 1944 plaatsvond. "Zes leden van de Sinti-familie Weiss zijn 75 jaar geleden uit hun woning in de Poortstraat gehaald en op transport gesteld naar Westerbork. Drie dagen later werden ze afgevoerd naar Auschwitz. Vrijwel iedereen is vergast, vlak voor de bevrijding van het kamp."
Het verhaal van de familie Weiss staat voor de vele verhalen van vele Sinti- en Roma-families die de oorlog niet overleefden. Berucht is het zogenaamde "zigeunertransport" , dat op 19 mei aanstaande precies 75 jaar geleden plaatsvond. 245 Sinti en Roma werden toen vanuit kamp Westerbork op transport gesteld naar vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Slechts enkele tientallen overleefden.
'Geen warm welkom voor ons'
De verhalen van weggevoerde Sinti en Roma zijn in tegenstelling tot verhalen over de jodenvervolging weinig bekend. Een reden is de terughoudendheid binnen de gemeenschap hierover. "Onze ouders spraken niet eens met hun eigen kinderen over de oorlog, laat staan met de buitenwereld. Dit vanwege het taboe binnen onze cultuur op praten over de dood."
Zo werden foto's of filmpjes van overledenen niet in het openbaar getoond. "We laten die foto's alleen zien in een persoonlijke sfeer en aan mensen die interesse tonen en respect hebben", vertelt Sabina.
En dan was daar nog het wantrouwen tegen de Nederlandse maatschappij. "Na de oorlog bestond er een afwijzende houding van overheid en burgers jegens de Roma en Sinti. Er was geen warm welkom voor ons."
Onze ouders spraken niet eens met ons kinderen over de oorlog, laat staan met de buitenwereld. Dit vanwege het taboe binnen onze cultuur op praten over de dood.
Sabina Achterbergh, woordvoerder Vereniging Sinti, Roma en Woonwagenbewoners in Nederland
Meer begrip voor de gemeenschap
Reden voor Achterbergh om kennis en verhalen over de oorlog door te geven, om het belang hiervan te benadrukken. "75 jaar na de oorlog worden we nog steeds niet geaccepteerd. Er bestaan nog veel vooroordelen en discriminatie. We moeten onze groep een gezicht geven om zo meer begrip voor onze gemeenschap te krijgen en vooroordelen weg te nemen."
Overlevende Zoni Weisz over de herdenking in kamp Westerbork.
Bij de Nationale Herdenking Vervolging Sinti en Roma wordt 19 mei in voormalig kamp Westerbork stilgestaan bij de massamoord op Sinti en Roma, de Porajmos, ofwel de verslinding. Op deze dag staan de familiegeschiedenissen van de vervolgde Sinti en Roma centraal.
In het museum dat onderdeel is van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork wordt dan de tentoonstelling Opgejaagd geopend, waarin met behulp van filmfragmenten, nooit eerder tentoongestelde voorwerpen en unieke afbeeldingen de verhalen van vermoorde Sinti en Roma worden verteld.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.