Rutger Bregman wil werknemers overtuigen te stoppen met 'bullshitbaan': 'Grootste verspilling van onze tijd is die van talent'

Bijna een kwart van de werknemers vraagt zich regelmatig af of hun eigen baan eigenlijk iets bijdraagt, en of het eigenlijk wel zin heeft, zegt schrijver Rutger Brugman. Hij roept al die mensen op om het roer om te gooien: "Stop met die bullshitbaan."

Om mensen met een 'onzinbaan' te stimuleren zich meer in te zetten voor het algemeen belang heeft Bregman nu een eigen school opgericht: de 'School voor morele ambitie'. Daarin worden werknemers die op zoek zijn naar een waardevolle baan bij elkaar gebracht.

'Waar zijn mijn idealen gebleven?'

We zijn bij een les in een kantoorgebouw aan de Amsterdamse Zuidas. Zes mensen zitten in een kring en bespreken hun gedeelde frustratie: waar zijn hun idealen gebleven? "Hoe is dit gebeurd?", zegt een jonge man. "Ik was altijd bezig met het milieu, met vegetarisme. En nu, 5 jaar later, ben ik consultant bij een multinational."

"Langzaam ben ik steeds cynischer en moedelozer geworden", verzucht hij. Net als de rest zoekt hij naar een baan waarin hij wél een zinvolle invulling kan geven aan zijn leven. Een andere deelnemer: "Ik worstel gewoon heel erg over waar ik mijn talenten op dit moment het beste kan inzetten. Dat voelt als mijn grootste uitdaging."

Mensen met goedbetaalde banen

Het zijn mensen met goedbetaalde banen: een advocaat, bankier, consultant. Tegelijkertijd zijn het mensen die op zoek lijken te zijn naar een weg terug, terug naar hun vroegere dromen. "Iedereen zei, als kind al, dat ik een goede advocate zou zijn. Toen ben ik dat maar geworden", vertelt een vrouw.

Inmiddels twijfelt ze over het carrièrepad dat ze bewandelt. "Als advocate help ik bedrijven eigenlijk om meer geld te maken. Dat is eigenlijk waar het op neerkomt", vertelt ze. "Maar in de hele wereld zijn er juridische problemen waar je echt iets aan kunt bijdragen, waarom doe ik dat nou niet?"

Denken aan algemeen belang

Het zijn dit soort overpeinzingen waarvan Bregman vindt dat iedereen ze zou moeten hebben, zeker hoogopgeleide werknemers met drukke en financieel comfortabele banen. "De samenleving heeft flink in hen geïnvesteerd, hun opleidingen betaald, maar nu doen ze dingen waar niemand wat aan heeft", zegt de schrijver.

Hij noemt het 'bullshitbanen' en somt ze op: managers, marketeers, lobbyisten, beurshandelaren, bedrijfsadvocaten. "Mensen die kunnen staken zonder dat de rest van de wereld er last van heeft." Het is hoog tijd dat deze mensen iets gaan doen voor het algemeen belang, vindt de schrijver en historicus.

World Economic Forum

Bregman houdt zich al jaren bezig met dit onderwerp. Hij wordt in 2019 in één klap wereldberoemd als hij op het World Economic Forum, zittend naast de Duitse bondskanselier Angela Merkel, opmerkt dat miljardairs de mond vol hebben van goede voornemens, maar dat niemand durft benoemen waar het volgens hem écht om draait: dat de (super)rijken meer belasting moeten gaan betalen.

Daarop wordt Bregman geïnterviewd door de Amerikaanse journalist Tucker Carlson, een gesprek dat de uitzending uiteindelijk niet zal halen omdat de Fox News-presentator er niet al te best van afkomt in de confrontatie met de Nederlander. Uiteindelijk belanden beelden van het interview alsnog op het internet.

'Dit is niet de bedoeling'

Vervolgens schrijft hij de bestseller 'De meeste mensen deugen', waarvan inmiddels wereldwijd al meer dan 2 miljoen exemplaren zijn verkocht. Maar een paar jaar later concludeert hij nu dat er toch iets ontbreekt aan al dat deugen: namelijk actie. "Ik zag allerlei BN'ers selfies met mijn boek posten op Instagram. Toen dacht ik: dit is niet de bedoeling." Geen woorden maar daden, ook bij hemzelf.

Daarom begint hij, samen met filosoof en voormalig duurzaamheidsexpert Julia van Boven, de 'School voor morele ambitie'. Volgens hem is er veel werk aan de winkel. "8 procent van alle mensen vindt zijn eigen baan volkomen zinloos. En nog eens 17 procent stelt zichzelf de vraag of het eigenlijk zin heeft wat ze doen", legt hij uit. "Een kwart van de mensen is dus bezig met de verkeerde dingen."

Op zoek naar zinvolle baan

Deze categorie werknemers zit volgens hem vast in een 'bullshitbaan' en hij nodigt hen uit om na te denken en wat anders te zoeken, iets zinvollers. Onder leiding van een 'facilitator' gaat een groep cursisten met elkaar in gesprek. Er worden tekeningen gemaakt die moeten verbeelden wie ze zijn, waar ze in geloven en waar ze over 3 jaar willen zijn.

Het is de bedoeling dat de deelnemers elkaar in zeven sessies uitdagen om op zoek te gaan naar een baan waar ze later wél met voldoening op kunnen terugblikken. De cursus is niet alleen bedoeld voor hoogopgeleiden, benadrukt Bregman, al hebben zij misschien wel relatief vaker een 'onzinbaan'. "Iedereen is welkom."

'Het is alle hens aan dek'

Het moet uiteindelijk allemaal leiden tot nieuwe initiatieven waarmee werknemers de strijd aangaan met de grote vraagstukken die momenteel in de wereld spelen, hoopt de oprichter. En dat is volgens hem hard nodig: "Er zijn grote problemen. We leven in een wereld die nogal in de fik staat, er is nogal wat aan de hand."

"En dan werken heel vaak de slimste mensen, of de meest getalenteerde mensen, niet aan die problemen. Soms dragen ze er zelfs aan bij", vervolgt hij. "Ik vind dat echt doodzonde. Het is de grootste verspilling van onze tijd: de verspilling van talent", zegt Bregman tot slot. "Het is alle hens aan dek, we hebben deze mensen nodig."