Toen Puck Kooij in 1995 een tentoonstelling bezocht over doodskisten, besloot ze er alvast een voor zichzelf te laten maken. "Ik wil niet dat er zomaar iets in elkaar wordt geflanst."
Doodskist als boekenkast
Een timmerman maakte hem voor haar op maat. "Ik ben er even in gaan liggen om hem te passen," vertelt Kooij. Sindsdien prijkt de kist in haar woonkamer. De meeste mensen zullen hem echter niet meteen herkennen als doodskist: hij is praktisch onherkenbaar als boekenkast. "Als je de boekenplankjes eruit haalt en in elkaar schuift, dan vormen ze de deksel van de kist."
Inventief bedacht, maar waarom nu al? "Veel mensen vragen zich dat af en vinden het maar een bizar idee. Maar ik heb geen man of kinderen, dus wie moet dat dan voor mij regelen? Ik wil niet dat er zomaar in iets in elkaar wordt geflanst door iemand die me niet goed kent."
Lees ook
Boeken volgeplakt met rouwadvertenties
De dood is iets wat Kooij al langer bezighoudt. Deze fascinatie kwam tot uiting op verschillende manieren. Zo sloot Kooij zich na haar pensioen aan bij een reisorganisatie die funeraire reizen organiseert. Met een gezelschap reisde ze de wereld over om mooie begraafplaatsen te bezoeken. "Die begraafplaatsen fascineren mij enorm. Door die bezoeken kwam mijn eigen uitvaart ook wel eens ter sprake. Ik ben zeker niet de enige van de organisatie die een kist heeft laten maken."
Ook in rouwadvertenties is ze erg geïnteresseerd. "Ik heb een enorme studie gemaakt van de overlijdens-advertentiecultuur in Nederland. Wist je bijvoorbeeld dat daarin steeds minder bijbelcitaten worden gebruikt?" Kooij heeft door de jaren heen boeken met advertenties volgeplakt. "Ik wil er eigenlijk nog een boek over schrijven, voordat ik zelf in die pagina's verdwijn."
Uitdaging voor uitvaartondernemers
Loes Rooijakkers is uitvaartbegeleider en snapt goed waarom mensen zoals Puck Kooij steeds meer betrokken raken bij hun eigen uitvaart. "Er zit een hele mooie kant aan het vooraf uitdenken van je wensen." Het maakt haar werk soms wel uitdagender. "Mensen willen andere locaties, een natuurbegrafenis, andere auto's. Voor ons uitvaartondernemers is het ook wel zoeken."
Het is volgens de uitvaartbegeleider wel belangrijk welke reden mensen opgeven als ze hun wens willen vastleggen. Rooijakkers: "Ik ben laatst bij iemand langs geweest die wilde vastleggen dat haar zoon niets met haar begrafenis te maken mocht hebben, omdat ze nu minder contact met elkaar hadden. Zulke mensen moet je wel tegen zichzelf beschermen: want wat is de daar de waarde van?"
'Ik schrijf mijn eigen toespraak'
Voor Puck Kooij gaat het bedenken van een uitvaart die bij haar past, niet ver genoeg. "Ik heb zoveel begrafenissen meegemaakt en zoveel toespraken gehoord. Altijd wordt het leven van de overledene besproken. Ik dacht dan ook: die toespraak schrijf ik gewoon zelf." Dat is echter nog een hele klus. "Je moet het natuurlijk beknopt houden, anders is het niet leuk om naar te luisteren."
Hoewel Kooij dus volop bezig is met de dood, mag die nog lang op zich laten wachten. "Ik ben 83, dus je weet het maar nooit. Maar ik leef nog volop hoor!"
'De uitvaart moet passen bij hoe je geleefd hebt'
Saskia Aukema fotografeerde negen mensen, onder wie Puck Kooij, voor haar tentoonstelling 'De kist in huis'. De mensen die ze fotografeerde en interviewde vinden het volgens haar belangrijk dat de uitvaart past bij de manier waarop ze leefden. "Wat ik veel hoorde is dat ze na de zoveelste standaard begrafenis met saaie kist, gingen nadenken over hoe ze het zelf geregeld wilden hebben. Sommigen hadden ook geen directe familie, en wie moest dan al die keuzes maken? Bij een ander was het juist belangrijk om de zorgen rondom een uitvaart bij nabestaanden wegnemen. Tal van redenen dus."
Wat haar zo aanspreekt in dit thema? "Ik ben als fotograaf altijd op zoek naar hoe mensen zich kleden en bezig zijn met hun identiteit. Zo'n kist is ook gewoon een jasje. Wat is het laatste wat je wil dat mensen van je zien? Ik heb best wel vrolijke gesprekken gehad met deze mensen. Het onderwerp hoeft niet heel beladen te zijn."
De tentoonstelling 'De Kist al in huis' is tot 26 mei te bezoeken in museum Tot Zover op begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.