Poolse rechter Monika verzet zich tegen intimidatie en ontslag kritische rechters: 'We zijn hard op weg naar exit uit EU'

Er vielen harde woorden tussen de Poolse premier en de andere regeringsleiders tijdens de EU-top. Maar toch blijven concrete sancties voorlopig uit. De Poolse rechter Monika Frackowiak vreest intussen voor haar baan en toekomst.

Sinds er in 2015 in Polen een nieuwe partij aan de macht is, staat de rechtsstaat er onder druk. Kritische rechters worden overgeplaatst, geïntimideerd of zelfs ontslagen. Rechter Monika Frackowiak verzet zich hier openlijk tegen. En dat heeft gevolgen: ze staat onder grote druk en wordt bijna dagelijks lastig gevallen.

'Recht Polen weegt zwaarder dan dat van EU'

Frackowiak voert haar werk op dit moment nog wel uit, maar ze wordt continu op de vingers gekeken en leeft met de gedachte dat iedere dag de laatste kan zijn, vertelt ze. "Het is alsof het zwaard van Damocles boven mijn hoofd hangt. "Rechters die zich uitspreken kunnen daar gevolgen van ondervinden."

Het conflict tussen de Europese Unie en Polen woedt al langer, maar is verder aangewakkerd door een recente uitspraak van de hoogste Poolse rechter. Die stelde dat het Poolse recht in sommige gevallen zwaarder weegt dan het Europese.

'Sfeer sereen'

De Poolse premier Mateusz Morawiecki verdedigde die uitspraak afgelopen dinsdag in het Europees Parlement. Dat zette veel kwaad bloed onder Europarlementariërs. Na wat gesteggel komt de kwestie toch op de agenda van de EU-top die gisteren en vandaag wordt gehouden in Brussel. Maar vooralsnog blijft echt ingrijpen uit.

Dat Brussel toekijkt en niets doet, kan rechter Monika Frackowiak niet begrijpen. "Dit vormt een bedreiging voor de rechtsstaat in de hele Europese Unie." Demissionair premier Rutte zei na de eerste dag dat er harde woorden waren gevallen, maar dat de sfeer 'sereen' was tijdens het Europese topberaad in Brussel. Hoewel premier Morawiecki andermaal werd aangesproken op de schendingen van de rechtsstaat in zijn land, bleven harde sanctiemaatregelen voorlopig nog op de plank liggen.

'Poolse propagandamachine draait op volle toeren'

Rechter Frackowiak ziet intussen met lede ogen aan hoe haar land langzaam wegglijdt. "Ik ben zeer bezorgd over wat er allemaal gebeurt hier. Ondanks dat de regering het met klem ontkent, stevenen we af op een Polexit. En dat is heel erg zorgelijk."

Het is ook een gevaarlijke route om in te slaan voor premier Morawiecki, omdat in Polen nog steeds een overgrote meerderheid zeer pro-Europees is. Maar de uitgekiende propagandamachine van het Poolse bewind strooit op dit moment vakkundig zand in de ogen van het electoraat, zegt Frackowiak. "De PR-machine draait op volle toeren. Er worden idiote verhalen de wereld ingeslingerd, zoals dat de EU Poolse burgers zou verbieden om vlees en worst te eten. Sommige mensen geloven dit helaas. Maar nog steeds is een stabiele meerderheid van 80 procent van de burgers voor de EU."

'Slappe houding EU'

Dat Europese regeringsleiders er niet met gestrekt been ingaan en een arsenaal aan sancties van stal halen om Polen op het rechte pad te krijgen, stelt de Poolse rechter zeer teleur. "De Europese Commissie reageert extreem traag, ik ben bang voor een Europees fiasco."

Maar, vervolgt ze, over de opstelling van Nederland in dit debat heeft ze wel lovende woorden over. "De Nederlandse regering lijkt een van de weinige die echt betrokken is en bezorgd over wat er nu in Polen gebeurt. Daarnaast stellen Finland en Denemarken zich ook principieel op, maar de rest, die doen weinig."

Spannende tijden

Ook voor Frackowiak zijn het extreem spannende tijden. Als rechter onafhankelijk je werk doen, is zeker geen vanzelfsprekendheid in het huidige Poolse klimaat. Sterker nog, ze is iedere dag bang dat ze de laan uit wordt gestuurd.

"Ik realiseer met dat op dit moment alles kan gebeuren, en dat ik misschien mijn baan verlies. Dat geldt voor alle rechters die zich in het openbaar kritisch uitspreken op dit moment. We weten dat ontslag het gevolg kan zijn van onze opstelling."

'Europa, grijp in'

Toch houdt ze hoop dat Europese leiders uiteindelijk doorpakken en Polen op het strafbankje zetten, zodat er misschien iets verandert in haar land.

"We moeten ons blijven herinneren dat het om zeer fundamentele Europese waarden gaat. Als we deze ondermijning van de rechtsstaat in Polen toestaan binnen de Unie kan het ook naar andere landen overslaan. Dat zie je nu al gebeuren. We moeten dus blijven vechten voor onze rechtsstaat."