Wie wint de Poolse verkiezingen van komende zondag? Het belooft een nek-aan-nekrace te worden tussen de regerende PiS-partij en het Burgerplatform. Oppositiepolitica Marta Wcisło zet alles op alles en probeert stemmen te winnen in 'vijandelijk' gebied.
Ze is een opvallende verschijning met haar lange blonde vlecht: Pools Kamerlid Marta Wcisło van oppositiepartij PO. Ze voert op straat campagne tegen de PiS-partij, die inmiddels 8 jaar aan de macht is in Polen. Ze spreekt ook aanhangers van die partij aan. En dat is niet zonder gevaar, ontdekte ze.
Aangevallen op straat
Wcisło's arm zit in een mitella en dat heeft alles te maken met de verkiezingscampagne, vertelt ze. Op straat werd ze aangevallen door een aanhanger van PiS: ""Een man die ik nooit eerder had gezien heeft dit veroorzaakt. Hij zei dat mensen zoals ik gedood moeten worden en viel me aan."
"Gelukkig was mijn personeel erbij", vervolgt ze. "Anders weet ik niet of ik was weggekomen met alleen een verstuikte arm en blauwe plekken, zoals nu het geval is."
De zittende partij: PiS
Recht en Rechtvaardigheid, Prawo i Sprawiedliwość (PiS) in het Pools, is een conservatief-rechtse politieke partij in Polen, die vooral op het platteland veel aanhangers heeft. Aan het roer staat Jarosław Kaczyński. Hij was eerder tussen 2006 en 2007 premier van Polen en is op dit moment vicepremier.
Sinds 2015 is PiS onafgebroken aan de macht in Polen. In die 8 jaar zijn de rechtsstaat, vrije pers en vrouwenrechten flink in de knel gekomen. De relatie met de Europese Unie bevindt zich op een dieptepunt: zo liggen de Europese Commissie en de Poolse regering al tijden met elkaar overhoop.
Politieke tegenstanders
Op dit moment loopt er een strafrechtelijk onderzoek naar de belager van Wcisło. Hoewel hij dit niet had moeten doen, vindt de PO-politica dat vooral de partij die hij aanhangt, regeringspartij PiS, schuldig is aan de aanval. "Zij noemen politieke tegenstanders - wij dus - verraders en een bedreiging voor de staat."
"Je kunt het de 'gewone' mensen niet kwalijk nemen dat ze dat op een gegeven moment gaan geloven als ze steeds die boodschap krijgen. Het zijn de politici die hier aan schuld hebben", benadrukt ze. PiS zegt dat Wcisło de partij probeert neer te zetten als slechteriken, door over deze en andere aanvallen te praten.
Agressie tijdens campagne
Wcisło is een ervaren politica. Ze zit sinds de vorige verkiezingen in 2019 in de Sejm, de Poolse Tweede Kamer. Het is dus niet de eerste keer dat ze campagne voert, maar een fysieke aanval maakte ze niet eerder mee. "Ik heb nog nooit zulke agressie meegemaakt tijdens een campagne."
Ook haar collega's en vrienden hebben er last van, vertelt het oppositielid. "Vorige week werd een vriendin van mij zonder pardon in een politieauto gegooid toen ze protesteerde tegen de leider van de regerende PiS-partij. En niet zo lang geleden werd een collega aangevallen in een winkelcentrum."
De uitdagende partij: PO
Het Burgerplatform, Platforma Obywalteska (PO) in het Pools, is een conservatief-liberale politieke partij in Polen, die juist meer aanhangers in de (grote) steden heeft. Het Burgerplatform is bij de aankomende parlementsverkiezingen de grootste uitdager van de zittende PiS-partij. Zelf leidde PO tussen 2007 en 2015 de regering.
Leider van het Burgerplatform is een oude bekende: Donald Tusk. Hij was tussen 2007 en 2014 premier van Polen en was daarna 5 jaar voorzitter van de Europese Raad in Brussel. Nu doet Tusk opnieuw een gooi naar het premierschap. Hij voert bij de verkiezingen een brede coalitie van oppositiepartijen aan.
'Regering liegt en manipuleert'
Een overheid zou volgens Wcisło voor haar burgers moeten zorgen. Maar dat doet de huidige regering in Polen niet, wat haar betreft: "In plaats daarvan zorgt de regering voor zichzelf. De regering liegt, manipuleert, het doet er alles aan om op de troon te blijven zitten."
De politica vindt dat alle betrokkenen bij de huidige regering moeten vertrekken, maar daar is duidelijk lang niet iedereen in het land het me eens. Volgens de laatste peilingen belooft het zondag een nek-aan-nekrace te worden tussen PiS en de oppositiecoalitie onder leiding van PO.
Belarus als schrikbeeld
"Als PiS weer wint, verandert Polen in een soort Belarus", zegt Wcisło. In dat buurland van Polen is dictator Aleksandr Loekasjenko al bijna 30 jaar aan de macht en staan rechten als vrije meningsuiting zwaar onder druk. "Polen zal dan uit de Europese Unie stappen, de rechten voor vrouwen worden verder beperkt", vreest ze.
Het is een nachtmerriescenario voor Wcisło en haar oppositiecollega's. "Daarom werken we dag en nacht, en vechten we voor iedere stem. Dat doen we niet alleen voor onszelf, maar ook voor toekomstige generaties." De regerende PiS-partij vertegenwoordigt niet álle Polen, volgens het PO-Kamerlid. "En dat zou wel moeten."
Nieuwe kiezers mobiliseren
Wat Wcisło's belangrijkste argument is, als ze iemand probeert over te halen om op haar partij te stemmen, of in elk geval niet op de zittende regering? Ze verwijst naar alles wat er de afgelopen jaren in haar ogen is misgegaan. De reactie op de wereldwijde corona-uitbraak, noemt ze als voorbeeld: "De regering had geen idee hoe daarmee om te gaan."
In haar campagne richt ze zich ook op mensen die eigenlijk niet van plan zijn te gaan stemmen, om wat voor reden ook. "Onder hen zijn veel vrouwen. Juist hen proberen we te mobiliseren, bijvoorbeeld door speciaal voor hen evenementen te organiseren."
'De kloof dichten'
Als haar partij zondag de verkiezingen wint, zal de verdeeldheid in Polen niet in één keer zijn verdwenen, dat realiseert ook Wcisło zich. "Wat ik kan doen, is de mensen die niet in ons geloven ervan proberen te overtuigen dat wat ze voorgeschoteld hebben gekregen via de staatstelevisie een leugen is."
"Het gaat hier om mijn buren, om mensen die ik soms persoonlijk ken. Het zijn mijn landgenoten", zegt ze tot slot. "Ik denk dat het voldoende is om het verhaal dat ze te horen krijgen van de regering, te veranderen. En dus moet de regerende partij veranderen. Dan zullen we in staat zijn om de kloof te dichten."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.