Politie en OM Noord-Nederland na geweldsincidenten met burgerwacht in gezamenlijke oproep: politiek moet verantwoordelijkheid nemen in Ter Apel

Grote zorgen bij de politie en het Openbaar Ministerie Noord-Nederland over oplopende spanning tussen burgers en asielzoekers. Zij zien een toename van het aantal incidenten en vrezen escalatie. "We hebben de burger nodig, maar zijn tegen eigenrichting."

De afgelopen weken waren er drie verschillende incidenten waarbij burgers zelf asielzoekers arresteerden. Hoofdofficier van justitie in Noord-Nederland Diederik Greive en politiechef Martin Sitalsing spreken zich voor het eerst uit over geweldsincidenten tussen burgerwachten en asielzoekers.

'Dit is een probleem van Nederland'

"Als u deze drie noemt, ben ik bang dat dit een trend is", zegt Sitalsing. "En daarom ook het appel wat de hoofdofficier en ik nu doen om ervoor te zorgen dat wij deze trend kunnen keren." Ook verwachten politiebaas Sitalsing en hoofdofficier Greive dat de politiek verantwoordelijkheid neemt.

"Dit is een probleem van Nederland", benafrukt Greive. "Hier moet de Nederlandse overheid ook over nadenken, hoe ze dit probleem op kunnen lossen. Het gaat om het rechtvaardigheidsgevoel van de mensen die hier in het noorden wonen. Dat gaat mij aan mijn hart."

'Rijk moet verantwoordelijkheid nemen'

Greive zegt het belangrijk te vinden dat niet alle problemen zich in het noorden concentreren. "Ik kan zien dat die concentratie daar tot problemen leidt." De veelbesproken spreidingswet zou verlichting moeten bieden, maar die wet moet nog worden behandeld door de Eerste Kamer.

Dit mag volgens Sitalsing niet alleen het probleem zijn van de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt: "We moeten met elkaar de verantwoordelijkheid nemen om die opvang op een goede manier te regelen", vindt hij. "Ik denk dat het veel effectiever en ook sneller is als het Rijk verantwoordelijkheid neemt."

Invloed van staatssecretaris?

Staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) heeft 'ontzettend' zijn best gedaan, zegt Sitalsing. "In de momenten dat wij contact hebben gehad met de staatssecretaris hebben we gemerkt wat zijn betrokkenheid geweest is. Maar hoe groot zijn invloed is en hoe groot het bereik is om dit voor elkaar te krijgen, dat is voor mij een groot vraagteken."

Het is de staatssecretaris niet gelukt om een aanmeldcentrum naast Ter Apel en Budel te realiseren. Het probleem is inmiddels zo groot dat het Rijk een locatie zou moeten aanwijzen, vindt Sitalsing. "Wat mij betreft wel. Ik kan me toch ook niet voorstellen dat er niet een locatie is in het land waar dat ook zou kunnen."

Scherven van het beleid

"Ik merk dat mijn politiemensen in Noord-Nederland met de scherven van het beleid blijven zitten en de rotzooi mogen opruimen", vertelt de politiechef, die zich door de incidenten in een 'moeilijke positie' geplaatst voelt. "In sommige gevallen komen we tegenover de samenleving te staan op het moment dat er sprake is van eigenrichting. Nou, hoe pijnlijk is dat voor ons?"

De burgerbetrokkenheid waardeert hij. "Prima om de oren en ogen te benutten van de samenleving", benadrukt hij. "Maar dat doen we wel binnen de geldende rechtsregels. Als mensen het recht in eigen hand nemen, wordt er voor ons wel echt een grens overschreden", zegt de politiechef, die vreest voor escalatie bij een burgerarrest.

'Triest en spannend'

Hoofdofficier Greive noemt de situatie triest en spannend: "Triest voor alle inwoners van Noordoost-Nederland die hun gevoel voor veiligheid aan het kwijtraken zijn. Spannend, omdat ik zie dat het aantal incidenten, als ik het vergelijk tussen vorig jaar en nu, aan het toenemen is."

Hij prijst burgers die alert zijn. "Die zorgen ook voor elkaar als het gaat om veiligheid." Burgers mogen iemand aanhouden als ze diegene op heterdaad betrappen. Maar de politie gaat over de opsporing en het geweld. "Wanneer je als burger een ander mishandelt, dan moet je er rekening mee houden dat je daar uiteindelijk ook voor de rechter voor moet verantwoorden."

'Hebben we iets laten liggen?'

Afgelopen zomer circuleerde er een foto van een man die door leden van de burgerwacht gearresteerd was na een woninginbraak. Hij lag met zijn buik op de grond, zijn handen en voeten vastgebonden met tie-wraps.

"Dat roept bij mij wel vragen op wat daar gebeurd is", zegt Sitalsing. "En in eerste instantie kijk ik altijd naar mezelf, naar ons als organisatie: hebben we daar iets laten liggen waardoor mensen radeloos worden en zoiets doen?"

Gevoel van onmacht

"De rechtsstaat gaat over rechtvaardigheid, over vrijheid", zegt Greive. "Mensen moeten hun leven kunnen leiden zoals zij dat willen." Mensen die zich onveilig voelen kunnen dat volgens hem niet. "Dan ga je je leven niet meer leiden zoals je dat misschien vroeger deed."

De hoofdofficier refereert aan een brief die Wim Katoen, van de dorpsraad in Nieuw-Weerdinge, schreef aan de politiek. De brief riep bij hem een triest gevoel op. "En ook een gevoel van onmacht, want ik sta daar nou juist voor dat die rechtsstaat iedereen vrij laat zijn en vrijwaart van onveiligheidsgevoelens."

Tegenover samenleving staan

De gemeente Westerwolde blijft te lang zitten met het probleem, ziet Sitalsing. Kleine incidenten worden dan groot, waarschuwt hij. "Omdat ze veelvuldig voorkomen en over een langere periode."

"Het pijnlijke is dat het politiewerk waar we voor staan, dat we daar onvoldoende aan toe komen. Dat onze identiteit onder druk komt te staan als het gaat om de verbinding naar de samenleving toe", zegt de politiechef. "En het laatste wat ik wil is tegenover mijn eigen samenleving komen te staan."

'Zoeken naar andere oplossingen'

Bezorgde burgers grijpen nu vaker zelf in, zij vinden de politie niet snel genoeg. Sitalsing zegt erop te sturen dat de politie op tijd aanwezig is. "Dat lukt, maar wat ik ook merk is dat het ongeduld van de samenleving zijn grenzen kent. Dat maakt ook dat burgerwachten ontstaan zijn en dat mensen ook sneller geneigd zijn een grens over te gaan."

Er rijden in ieder geval twee eenheden rond in het gebied, zegt de politiechef. "Er zijn ook buurtcoaches en handhavers vanuit de gemeente in dat gebied." Hij benadrukt dat als er een incident is, andere eenheden kunnen bijspringen. Al is alleen maar 'meer politie erin stoppen' niet het antwoord volgens hem: "Er moet ook naar andere oplossingen gezocht worden."