Plastisch chirurgen beginnen zelf met registratie van bijtincidenten: gevaar en impact onderschat

Afgerukte ledematen, verminkte kindergezichten en niet goed meer kunnen lopen. De Vereniging voor Plastische Chirurgie maakt zich zorgen over ernstige bijtincidenten door agressieve honden. Het gevaar en de impact worden onderschat, waarschuwen de artsen.

Al in 2018 kondigde minister van Landbouw Carola Schouten maatregelen aan om het aantal bijtincidenten door honden terug te dringen. Er volgde een onderzoek van het ministerie waarin gepleit werd voor een landelijk registratiesysteem. Volgens de minister gaat dat systeem van de zomer van start. De Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC) wacht dit niet af. Zijn gaan nu al landelijk registreren hoe vaak zij slachtoffers van hondenbeten behandelen.

Bijna doodgebeten

"Haar haar zal nooit meer aangroeien", zucht David Krijgh. De plastisch chirurg laat een foto zien van het hoofd van een 7-jarig meisje dat werd aangevallen door een pitbull. Het was kantje boord: negen dagen lag ze op de ic, vechtend voor haar leven. Wonder boven wonder heeft ze het gered, maar de schade is enorm.

Inmiddels heeft ze vijf operaties gehad. En daar blijft het niet bij. Krijgh moest onder anderen een spier uit haar rug halen om haar hoofd te herstellen. Haar hoofd, gezicht en haar armen zijn blijvend verminkt. Dit is een heel ernstig geval, maar ook het letsel dat hij ziet van andere slachtoffers van hondenbeten is heftig, zegt Krijgh.

Impact onderschat

De impact van een hondenbeet wordt volgens Nick Brinkman van de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC) onderschat. Amputaties van handen, armen en benen na hondenbeten komen voor, en er is veel blijvend letsel. Brinkman opereerde een jongetje waarvan het halve gezicht weg was. Nu jaren later en talloze operaties verder heeft hij nog altijd een hangend oog en mondhoek door uitval van een gezichtszenuw. Heel soms overlijdt er zelfs een slachtoffer: zo werd eind 2019 een 8 maanden oude baby doodgebeten in Diemen.

De helft van de slachtoffers die zij behandelen worden thuis gebeten, schat Brinkman in. De aanval komt dan dus van de eigen hond. "Mensen onderschatten het gevaar." En daar moet volgens Brinkman meer aandacht voor komen. Iemand die over een hondenaanval kan meepraten is de 6-jarige Ben. Zijn vader Peter waarschuwt nu eigenaren over wat hun hond kan veroorzaken.

150.000 bijtincidenten

Hoeveel mensen jaarlijks ernstig verwond raken door honden is niet duidelijk. De laatste cijfers dateren uit 2008. Uit een steekproef bleek toen dat er naar schatting 150.000 bijtincidenten per jaar zijn. 50.000 mensen zoeken jaarlijks medische hulp en 30.000 slachtoffers hebben ernstiger letsel.

Brinkman schat dat jaarlijks tussen de 100 en 200 slachtoffers op de intensive care belanden. Dat zijn dus een paar mensen per week met ernstige verwondingen, maar zeker weten doet hij het niet. "Waarschijnlijk gaat het vaker mis dan we denken", zegt hij.

Landelijke registratie nodig

De Vereniging voor Plastische Chirurgie gaat daarom landelijk registreren hoe vaak zij slachtoffers van hondenbeten behandelen. "Als plastische chirurgen gaan we nu een jaar lang prospectief deze bijtincidenten bijhouden."

Toch zien de plastisch chirurgen maar een deel van de slachtoffers. Want tienduizenden mensen belanden misschien niet op de intensive care, maar hebben wel medische hulp nodig. Brinkman wil dan ook dat de overheid vaart zet achter landelijke registratie. "Om het zo beter in kaart te brengen, waardoor er ook betere maatregelen genomen kunnen worden", legt hij uit.

Vrees voor toename

Het meest ernstige letsel ontstaat vaak door zogenaamde hoog-risico honden, zoals pitbulls of terriërs, vertelt Nienke Endenburg van de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht. Deze honden kunnen 'crushletsel' veroorzaken. Die schudden en scheuren als ze bijten tot het weefsel van de botten valt. Maar ook andere honden als bijvoorbeeld herders of rottweilers hebben een enorme kaakkracht, wat tot zware verwondingen kan leiden.

Endenburg is bang voor een toename aan bijtincidenten. Veel mensen hebben een pup genomen in coronatijd, maar puppy-trainingen lagen stil. Je kunt er vergif op innemen dat er meer incidenten komen, zegt ze: "Veel pups zijn niet goed opgevoed. Mensen onderschatten het gevaar. Laten ze loslopen of alleen thuis met kinderen. Je moet geen enkele hond alleen laten met kleine kinderen."

Minister deelt zorgen

Demissionair Minister van Landbouw Carola Schouten deelt de zorgen van de plastisch chirurgen: "Een aantal incidenten kan dramatisch uitpakken. In coronatijd hebben veel mensen een hond genomen en als je niet goed weet hoe je met het dier om moet gaan, kan dat leiden tot agressief gedrag." Ze roept baasjes dan ook op hun verantwoordelijkheid te nemen, op cursus te gaan en de hond goed op te voeden.

In 2018 stuurde Schouten een brief naar de Kamer waarin ze tal van maatregelen aankondigde om het aantal bijtincidenten terug te dringen. Ze beloofde in ieder geval een landelijk registratiesysteem op te zetten. "Om te weten hoeveel incidenten er zijn", legt ze uit. "Maar ook om een database te hebben waarin gemeentes informatie kunnen uitwisselen over agressieve honden."

'In de zomer van start met registratiesysteem'

De bedoeling is dat politie, boa's en gemeentes gaan werken met het systeem, om zo ook eerder maatregelen te kunnen nemen, waardoor bijtincidenten voorkomen worden. Schouten vindt het goed te horen dat plastisch chirurgen letsel na bijtincidenten gaan bijhouden. Wellicht kan het ministerie daarin samen met hen optrekken, laat ze weten.

Maar ondanks eerdere beloftes is het landelijke registratie systeem er nog altijd niet. "De informatie die ik nu heb, is dat het in de zomer van 2021 echt van start gaat", vertelt de minister.

Landelijk beleid blijft te lang uit

Nienke Endenburg vindt dat het veel te lang duurt voordat er maatregelen worden genomen. Er wordt al jaren over gesproken, maar concreet gebeurt er weinig. Zelfs registratie is nog altijd niet van de grond gekomen, zegt ze. "Er moet landelijk beleid komen, want het is nu een chaos."

"Elke gemeente hanteert eigen regels", vervolgt ze. "Zo kan een hond die gebeten heeft in de ene gemeente worden verplicht een muilkorf te dragen. Maar als de eigenaar met de hond verhuist naar de volgende gemeente hoeft dat opeens niet meer. Ook is er in sommige gemeente een meldpunt voor overlastgevende honden, in andere weer niet. Haal het weg bij de gemeentes en neem als overheid de regie. Voordat het nog erger mis gaat dan het nu al gaat."