Peter fotografeerde jarenlang lichamen van bij misdaad omgekomen mensen: 'Voor anderen is het intrigerend, voor mij is het gewoon mijn baan'

De afgelopen 15 jaar fotografeerde Peter Varkevisser bijna dagelijks de lichamen van mensen die door een misdrijf om het leven kwamen. Onder anderen de MH17-slachtoffers. Nu hij binnenkort met pensioen gaat, blikt hij terug op een bijzondere baan.

Podcasts, series, films, boeken: als ze over moord en doodslag gaan is de kans groot dat ze goed beluisterd, bekeken en gelezen worden. Het thema is populair, altijd al geweest eigenlijk.

'Iets ongrijpbaars'

Dat merkt Peter Varkevisser (66) ook. Hij is medisch forensisch fotograaf bij het Nederlands Forensisch Instituut (NFI), het wetenschappelijk instituut dat forensisch sporenonderzoek doet voor strafzaken. Als hij over zijn beroep vertelt aan mensen die hij voor het eerst spreekt, willen die daar alles over weten.

"Ik denk omdat het iets ongrijpbaars is, iets wat - voor de meeste mensen - altijd op een zekere afstand zal blijven. Ze hebben denk ik geen idee wat ik fotografeer", zegt hij.

'Secuur werk'

In zijn werk fotografeert Peter de lichamen van mensen die door een misdrijf om het leven zijn gekomen. Of van wie dat wordt vermoed. Als 's ochtends in de krant staat dat er een levenloos lichaam is gevonden, dat door een misdaad om het leven is gekomen, weet Peter dat dat het lichaam is waarover hij zich die dag zal buigen.

Zodra het lichaam door de politie wordt binnengebracht bij het NFI en de patholoog het intakegesprek heeft gevoerd, is het Peters taak om afwijkingen op het lichaam te fotograferen. Van kogelgaten en steekletsel tot blauwe plekken. "Dat is secuur werk," vertelt hij, "die plekken zijn soms piepklein en kunnen overal zitten, op de handen, in het gezicht, onder de voetzolen." En als de buitenkant van het lichaam is vastgelegd, is het werk niet klaar. Dan volgt de binnenkant van het lichaam, want ook daar kunnen sporen zichtbaar zijn van het misdrijf.

Lichaam als stilleven

Peter blijft er nuchter onder: "Voor anderen is het intrigerend, voor mij is het gewoon mijn baan." Zo heeft hij het altijd al gezien. "Het is me altijd gelukt om mijn werk niet mee naar huis te nemen. Dat moet ook wel, anders houd je het niet vol. Natuurlijk denk ik soms: 'Wat is hier in godsnaam gebeurd?' maar daar blijft het dan ook bij."

Het helpt om het lichaam dat hij fotografeert te bekijken als een stilleven, vertelt hij, niet als een mens. Hoe hij dat doet? "Ik kijk niet constant naar het hele lichaam, maar naar een klein deel ervan."

Waardering

Hoewel hij in zijn werkende leven altijd bezig is geweest met fotografie, kwam Peter op zijn 52ste 'pas' bij het NFI terecht. Daarvoor werkte hij als freelance fotograaf voor verschillende dagbladen en andere opdrachtgevers. Iets wat hij aan geen enkele beroepsfotograaf nog zou aanraden, vertelt hij. "Dat werk ging me tegenstaan. Iedereen kan fotograaf zijn tegenwoordig, het is geen ambacht meer. Er is geen donkere kamer meer nodig of veel vakkennis."

Toen hij 15 jaar geleden de vacature tegenkwam bij het NFI, waarin gevraagd werd naar een fotograaf met een technische achtergrond, besloot hij te reageren en werd hij aangenomen. "Dat was een hele goede keuze. Voor het eerst in jaren had ik weer het idee dat mijn werk gewaardeerd werd."

Werk veranderd

Terugkijkend heeft Peter zijn vak zien veranderen, vertelt hij. "Toen ik begon bestond mijn baan pas een jaar, voor die tijd fotografeerde de politie zelf de lichamen. In het begin maakte ik enkele tientallen foto's van een lichaam. Tegenwoordig maak ik er veel meer, soms wel 500 of 600."

Het onderzoek wordt steeds gedetailleerder, vertelt hij. En dat maakt het werk niet makkelijker, vindt Peter. "Soms ben je uren gefocust op je werk in de sectiekamer. Fysiek gezien is dat pittig."

MH17-ramp

Wat hem het meeste bijstaat van al zijn jaren als medisch forensisch fotograaf bij het NFI? "Dat is toch wel de ramp met de MH17. Ik was een van de fotografen die de opdracht had om in de kazerne in Hilversum de lichamen van de slachtoffers vast te leggen. Het was een hete zomer en wij waren helemaal ingepakt in beschermende kleding en maskers om ons te beschermen tegen formaline dampen. Dat maakte het moeilijk."

Hoewel de slachtoffers die hij fotografeert vaak onderdeel van het nieuws zijn, was er nog nooit zoveel media-aandacht voor een zaak als de MH17-ramp. Dat de hele wereld meekeek over zijn schouder en die van zijn collega's maakte veel indruk op hem. Daarbij zaten er ook mensen in het neergestorte vliegtuig die hij kende. Maar ondanks dat het een heftige situatie was, kijkt de fotograaf met trots terug op deze dagen. Dat hij er was, en van betekenis kon zijn met zijn foto's, betekent veel voor hem.

Laatste stukje in de keten

Wat hij soms weleens jammer vindt, is dat hij lang niet altijd hoort wat de uitkomst is van een zaak, nadat hij de foto's heeft gemaakt. "Vaak lezen we in de krant dat een dader celstraf heeft gekregen. Zelf krijgen wij meestal geen terugkoppeling, mede doordat er veel tijd kan zitten tussen een misdrijf en de behandeling van een zaak. Toch zou ik dat wel fijn vinden, omdat dat het laatste stukje in de keten is. Dan voel je wat de waarde is van je werk, wat je betekend hebt voor de zaak."

Afronden is sowieso een belangrijk thema voor Peter, nu zijn pensioen voor de deur staat. Wat hij gaat doen weet hij nog niet. "Ik realiseer me ook wel dat het op een gegeven moment genoeg is geweest, ook hierna komt er wel weer iets moois op mijn pad."