'Participatiewet heeft sociale make-over nodig', vindt Utrechtse wethouder: vrouw die 7.000 euro moest terugbetalen niet de enige

"De Participatiewet gaat uit van wantrouwen in plaats van vertrouwen", zegt Linda Voortman, wethouder Werk en Inkomen in Utrecht naar aanleiding van de zaak van de bijstandsgerechtigde vrouw die 7.000 euro moet terugbetalen door gekregen boodschappen.

De vrouw uit Wijdemeren kreeg 3 jaar lang wekelijks boodschappen van haar moeder. Ze had dit niet doorgegeven aan de gemeente en dat had wel gemoeten: er geldt een inlichtingenplicht. Omdat de boodschappen gezien worden als een structurele bijdrage aan het levensonderhoud, had de vrouw een lagere uitkering moeten krijgen. De gemeente besloot daarom dat ze het bedrag dat met de boodschappen gemoeid was, zevenduizend euro, moet terugbetalen.

Rechtmatigheid en rechtvaardigheid

De gemeente voert hiermee de Participatiewet uit. De verantwoordelijke wethouder, Rosalie van Rijn, snapt dat er ophef over is ontstaan, zei ze vanmorgen in het NOS Radio 1 Journaal: "Ik vind het zelf ook heel erg. Moet je mensen niet boodschappen gunnen? Rechtmatigheid betekent nog geen rechtvaardigheid."

De wet gaat ervan uit dat mensen niet zouden willen werken of niet te goeder trouw zijn

Linda Voortman, wethouder in Utrecht

De Utrechtse wethouder Linda Voortman, die als GroenLinks-Kamerlid tegen de Participatiewet stemde, zegt dat de wet te veel uitgaat van wantrouwen: "Wat je ziet is dat je te maken hebt met een vrij strenge wet en dat je daarbinnen weinig ruimte hebt om er vanaf te wijken. De wet gaat uit van veel verplichtingen: een inlichtingenplicht, dat je het meldt als je ergens inkomsten vandaan hebt. Er is ook een plicht om bijverdiensten door te geven. En er zijn verplichtingen op het gebied van werk vinden. De wet gaat ervan uit dat mensen niet zouden willen werken of niet te goeder trouw zijn."

Niet beginnen met streng zijn

Voor Voortman is dat de kern van het probleem. "Ik zou heel graag willen dat we uitgaan van vertrouwen, want dat is de situatie, dat 99 procent van de mensen goede intenties heeft. En die enkeling die dat niet heeft, daar moet je streng tegen zijn, maar laten we niet beginnen met streng zijn."

De Rotterdamse advocaat Jacqueline Nieuwstraten heeft veel cliënten die in de problemen zijn gekomen door de inlichtingenplicht. "Sinds de zomer van 2018 kregen we constant mensen op het spreekuur die vertelden dat ze bijstand moesten terugbetalen omdat ze geld hadden geleend dat op hun rekening was gestort of omdat ze constant geld op hun rekening hadden gestort", vertelt ze.

Stress

Gealarmeerd door al die verhalen schreef advocaat Nieuwstraten een brief aan de gemeentelijke Ombudsman. "Steevast hoorde ik dat mensen niet wisten dat dit niet mag. Ik denk dat dat het allergrootste probleem is, dat heel veel mensen niet weten dat ze dit niet op deze manier mogen doen."

"Het levert heel veel stress op, want het is een fraudeschuld, dus de mensen krijgen het predicaat fraude. Dat betekent dat ze niet in aanmerking komen voor schuldhulpverlening. Ze moeten gaan terugbetalen, dat betekent dat ze jarenlang op het super-, super-, superminimum zitten."

De Kamerleden moeten de Participatiewet een sociale make-over geven

Linda Voortman, wethouder in Utrecht

Kamervragen

Verschillende politieke partijen hebben Kamervragen gesteld naar aanleiding van de zaak van de vrouw uit Wijdemeren. Het CDA wil dat de regering binnen twee weken een inventarisatie maakt van wetten en regelingen 'die in de praktijk evident te hard kunnen uitpakken'.

Wethouder Voortman hoopt dat er iets gaat veranderen: "Ik vind het heel erg positief dat verschillende partijen zich er nu over uitspreken. Als de Kamerleden er echt iets aan willen doen, dan kunnen ze dat doen door de Participatiewet een sociale make-over te geven."

Ruimte in de wet die benut moet worden

De Rotterdamse advocaat Nieuwstraten vindt ook dat de Participatiewet voor verbetering vatbaar is, want er gaat nog wel eens iets mis. "Ik had een cliënt die in eerste instantie drieduizend euro moest terugbetalen. Maar bij het bezwaar vond men dat alles wat hij gedaan had, en dat hij ook niet gemeld had, dat dat eigenlijk wel aannemelijk was. Hij heeft het toen niet hoeven terugbetalen."

"Dus er zit ruimte in de wet, maar die ruimte zit voor een deel in de spreekkamer met de mensen die die wet moeten uitvoeren, en voor een deel in Den Haag, want die informatieplicht is gewoon een hele harde, en daar zul je een bepaald soort ruimte en duidelijkheid in moeten creëeren." Na alle ophef gaat de gemeente Wijdemeren de zaak opnieuw bekijken.