Online instructiefilmpjes voor vuurwerkbommen grote zorg van politie en defensie: 'Sociale media moeten ook verantwoordelijkheid nemen'

De politie ziet incidenten met zelfgemaakte vuurwerkbommen toenemen. Online vind je tientallen video's waarin je leert hoe je zo'n bom maakt. Moeten die filmpjes wel zo eenvoudig beschikbaar zijn? "Sociale media moeten verantwoordelijkheid nemen."

Mortierbommen, Cobra's en nitraatcakes. Op onder meer YouTube vind je video's met handleidingen hoe je zwaar illegaal vuurwerk zelf in elkaar kunt knutselen. Ook deze jaarwisseling leidde zelfgemaakt vuurwerk tot branden en zware verwondingen. "Die filmpjes zijn heel verontrustend. Zeker als je je bedenkt dat ook kinderen ze kunnen zien", zegt vuurwerkexpert bij de politie, Jack Sijm.

Niet op te sporen

Het maken van illegaal vuurwerk is strafbaar. Iemand kan er 9 maanden celstraf voor krijgen. Toch worden filmpjes met uitleg over hoe je dit vuurwerk maakt niet verwijderd. Ook de makers ervan worden meestal niet opgespoord.

"Het probleem is dat het opsporen van dit soort jongens ongelooflijk arbeidsintensief is, omdat ze vaak niet in beeld te zien zijn", zegt Sijm.

Wel degelijk een misdrijf

Toch benadrukt hij dat het maken en online zetten van deze filmpjes wel degelijk strafbaar is. "Men denkt dat het zomaar kan en dat je niet aansprakelijk bent als je anderen laat zien hoe je illegaal vuurwerk maakt. Maar dat ben je wel degelijk. Het is een misdrijf als je dat doet."

De politie reageert nu vooral op incidenten waar ze meteen op af kunnen gaan, vertelt hij. "We moeten samen met aanbieders van dit soort kanalen kijken of we de filmpjes kunnen verwijderen. Sociale media moeten ook zelf verantwoordelijkheid nemen." Ondanks meerdere verzoeken om een reactie op hun beleid met betrekking tot deze video's heeft YouTube nog niet gereageerd.

'Vonkje kan genoeg zijn'

"Door middel van dit soort filmpjes steken mensen elkaar aan om ook met vuurwerk te gaan experimenteren. Dat is heel gevaarlijk", vertelt majoor van de Explosieven Opruimingsdienst (EOD), Peter. Vanwege zijn werk bij Defensie mag hij niet bij achternaam genoemd worden.

"Je ziet een groep echte hobbyisten die vuurwerk in elkaar knutselt voor een zo groot mogelijke knal." Dat brengt veel gevaren met zich mee, omdat de mensen die dit doen geen professionals zijn. "Als je synthetische kleren aan hebt kan één vonkje van statische elektriciteit al genoeg zijn om het flitspoeder af te laten gaan", zegt hij.

Steeds zwaarder vuurwerk

Wanneer de politie een gevaarlijke situatie met zelfgemaakt vuurwerk aantreft, wordt de EOD erbij gehaald. De afgelopen jaren gebeurt dat steeds vaker. In 2015 moest de EOD nog maar 15 keer uitrukken, in 2021 verviervoudigde dat al naar 59 keer.

"Wat daarbij opvalt is dat er steeds zwaarder vuurwerk wordt gebruikt bij het maken van deze bommen. Voorheen werd dat gedaan met consumentenvuurwerk dat aan elkaar werd geknoopt", vertelt majoor Peter. "Tegenwoordig worden bommen gemaakt van zwaar illegaal vuurwerk, zoals Super Cobra's en mortierbommen met flitspoeder."

Hardere en grotere knallen

Regelmatig gaat dat mis, vertelt majoor Peter: "We hebben helaas genoeg voorbeelden van huizen die in brand vliegen of zwaar lichamelijk letsel." Vorige week werd nog zelfgemaakt vuurwerk gevonden bij een woningbrand in Deventer, middenin een woonwijk.

Hoe groot de gevolgen kunnen zijn, weet Jerry Millerson maar al te goed. In 1989 verloor hij een gedeelte van zijn hand door een ongeluk met een vuurwerkbom. "Ik weet niet precies meer hoe het gebeurd is." Millerson maakte vaker vuurwerkbommen, maar die ene keer stak hij de bom van een onervaren vriend aan. Die ontplofte meteen.

'De mentale klap was harder'

"Ik had geluk dat het niet dichtbij mijn hoofd gebeurde. Daardoor had ik alleen schade aan mijn hand en een scherf in mijn oog." Toch ervaart hij nog steeds elke dag pijn vanwege het ongeluk, nu meer dan 30 jaar geleden.

"De mentale klap was vele malen harder dan die van de bom." Alles in zijn leven veranderde. Hij wilde een voetbalcarrière en graag het leger in, maar dat ging allemaal niet door. "Het haalt je hele zelfvertrouwen weg. Ik schaamde me voor mijn hand."

'Mij overkomt het niet'

"Ik snap dat jongeren graag risico's willen nemen", vertelt Millerson. Hij herinnert zich hoe hij vroeger de extremen opzocht. Nu geeft hij voorlichting aan jongeren om ze voor de gevaren van illegaal gemaakt vuurwerk te behoeden. "Aals je naar mij kijkt en mijn verhaal hoort, dan is het 1 plus 1: niet doen."

Vuurwerkexpert Sijm: "Het zijn vaak jongens die dit doen, zij overzien de risico's nog niet. Zij willen alleen maar hardere en grotere knallen." Volgens Sijm proberen jongeren daarin steeds maar te overtreffen. "En ze denken allemaal: mij overkomt het niet. Maar dat is een misvatting."