Ondanks alle gevaren blijven bootmigranten de oversteek maken: 'Ze zeggen liever op zee te sterven dan terug te moeten'

De Griekse bootramp waarbij honderden migranten om het leven kwamen, is een van de grootste van de afgelopen jaren. Toch zal ook dit drama migranten er niet van weerhouden om de gevaarlijke oversteek te maken over de Middellandse Zee richting Europa.

Dat zegt Caroline Willemen van Artsen Zonder Grenzen. Met haar hulporganisatie redt ze bootmigranten in moeilijkheden van zee. "Dit soort ongevallen is geen verrassing, jammer genoeg", doelt ze op de bootramp van vorige week voor de kust van Griekenland. Daarbij zijn vermoedelijk meer dan 500 migranten gestorven en vermist geraakt, waaronder zo'n 100 kinderen.

Migranten blijven gevaarlijke oversteek maken

Dat aantal komt bovenop de al ruim 1.000 bootmigranten voor wie de risicovolle oversteek dit jaar fataal werd. Alhoewel de meeste van hen zich bewust zijn van de gevaren, blijven ze op gammele boten stappen die koers zetten richting Europa, ziet Willemen. "Mensen hebben heel veel redenen hebben om de gevaarlijke oversteek te maken, zeker mensen uit Libië."

Ze wijst naar haar eigen ervaringen met migranten uit dat Noord-Afrikaanse land. "Ik heb er veel ontmoet die daar in detentiekampen vastzaten. Ik heb afschuwelijke verhalen gehoord over martelingen, verkrachtingen en mishandelingen."

'Liever sterven op zee dan terug'

Die mensen moeten daar weg, zegt ze over de mensonterende situatie in het land. "Ze zijn zich bewust van de risico's die ze nemen om daar weg te gaan", zegt Willemen.

"Het is ons regelmatig gebeurd dat we mensen redden die zeiden liever op zee te sterven dan terug te gaan naar de hel van Libië. Dat zegt heel veel over situatie daar."

'Illusie om te denken dat we dit kunnen stoppen'

Naast dit soort migranten maken ook mensen uit andere landen dezelfde oversteek, zegt ze. Die kunnen dat om allerlei redenen doen. "Een conflict in het thuisland, ze worden vervolgd, of ze verlaten hun land omdat er absoluut geen economische mogelijkheden zijn."

"Zij zullen altijd het risico nemen om de oversteek te maken, ook als ze geen veilige weg hebben. Het is een illusie om te denken dat we dat kunnen stoppen."

Zorgen voor veilige weg

Waar wel wat aan te doen is, zijn bootrampen zoals die voor de kust van Griekenland, zegt Willemen. Daarvoor moet voor een veilige weg worden gezorgd. "Maar zolang die veilige weg er niet is, blijven mensen op gevaarlijke boten de oversteek maken."

Daarom moet er voldoende capaciteit zijn voor zoek- en reddingsactie zodra een boot in nood komt, vindt ze. "Dat kan heel snel gebeuren. Een boot die er relatief stabiel uitziet, kan al snel uitmonden in een drama. Het is als kapitein je plicht om mensen in nood op zee te helpen en af te zetten in een veilige haven. Dat is dus niet ze terugsturen naar Libië."

Weinig draagvlak

Toch gebeurt dat lang niet altijd. Zo bestaan er twijfels over de rol van de Griekse kustwacht bij de bootramp. Volgens onderzoek van de BBC wist die kustwacht al veel eerder van de moeilijkheden van de boot, maar grepen ze niet in. De Grieken ontkennen dat verhaal.

Volgens Willemen is er van de 'humanitaire manier van denken vanuit Europa' die rond 2015 heerste, weinig meer over. "Het belangrijkste was dat mensen niet stierven op zee. Maar dat draagvlak is nu weggesmolten. Ons reddingswerk wordt moeilijker gemaakt, havens worden voor ons geblokkeerd. Dat is frustrerend, wetende dat dit soort rampen kunnen gebeuren."