Nucleaire wapens zijn weer in trek bij de kernmachten: 'De wereld wordt er niet veiliger op'

"Het is alsof ze weer in de mode komen, kernwapens." Lange tijd bouwden kernmachten hun aantal wapens af, maar dat doen ze steeds minder. Volgens onderzoeker Sico van der Meer volgen de landen elkaars voorbeeld, en is Amerika ermee begonnen.

Sinds de jaren 90, het einde van de Koude Oorlog, hebben de 9 kernmachten hun best gedaan om het totaal aantal kernwapens te verminderen. Dat ging lang goed, maar nu stagneert die afname. Dat blijkt uit een rapport van het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI). Er zijn zelfs signalen dat het aantal kernwapens stijgt.

Het wantrouwen stijgt

"Het wantrouwen tussen de kernmachten neemt duidelijk toe", zegt onderzoeker bij instituut Clingendael Sico van der Meer en expert op het gebied van kernwapens. Met het toenemende wantrouwen tussen de kernmachten neemt ook de dreiging van kernwapens toe. "Het is alsof ze weer in de mode komen. Bijna alle negen kernmachten; Rusland, de VS, Frankrijk, China, Groot-Britannië, Pakistan, India, Israël en Noord-Korea, investeren weer meer in kernwapens."

Van Der Meer legt uit dat de grootmachten elkaar nauwgezet volgen. "Als één land weer meer investeert in kernwapens kunnen de anderen niet achterblijven." Jarenlang volgden ze elkaar naar beneden, maar dat lijkt nu voorbij. "Ik denk dat Amerika helaas is aan te wijzen als starter van het domino-effect, toen Obama in 2010 besloot 80 miljard dollar te besteden aan het op peil houden van de kernbewapening. Dat zou nog wel eens het omslagpunt geweest kunnen zijn waardoor iedereen nu bezig is met een peperdure modernisering."

13.000 kernwapens

Dat die wapenwedloop weer op lijkt te rukken is zorgelijk, zegt Van Der Meer. "Het lijkt wel alsof de kennis over kernwapens aan het verdwijnen is. Veel mensen denken dat het gaat om 'gewoon' een grote bom, maar deze wapens zijn echt veel schadelijker dan dat. Hoe minder kennis over kernwapens, hoe groter de kans dat ze worden ingezet."

En het aantal wapens dat de kernmachten bezitten is groot. "Naar schatting waren er totaal iets meer dan 13.000 kernwapens begin dit jaar. Klimaatwetenschappers rekenden uit dat je met 100 kernwapens miljarden mensen doodt, maar ook het klimaat ontzettend aantast. Door zo'n explosie komt er zoveel roet en as in de atmosfeer dat het zonlicht niet meer doorkomt, dan mislukken er oogsten en zullen er nog veel meer mensen overlijden aan honger."

Bluf of menens?

De kernwapens zullen niet zomaar gebruikt worden voor een oorlog, vertelt Van der Meer. "Het is een wapen dat wordt gebruikt om af te schrikken, een soort verzekeringspremie om vijanden ervan te weerhouden om aan te vallen." Maar het is daarmee niet alleen een bluf. "Om die afschrikking geloofwaardig te houden moet je zo'n kernwapen dus ook durven inzetten. Zelfs al niemand het wil, kan je in een dynamiek van escalatie komen. Dam zou er zomaar een kernwapen kunnen worden ingezet."

Van Der Meer maakt zich dan ook grote zorgen om het gevaar van een kernoorlog, die zou kunnen ontstaan. Maar ook technische en menselijke fouten liggen op de loer. "Er zijn in het verleden al veel incidenten geweest met computers of mensen waardoor het bijna fout ging. Het is ook niet ondenkbaar dat cyberaanvallen gericht zullen worden op de bedieningspanelen van kernwapens."

Biden kan het roer omgooien

De wereld wordt er zo niet veiliger op, maar Van Der Meer is wel hoopvol dat het roer kan worden omgegooid. "President Biden heeft aangegeven met Rusland in gesprek te willen gaan over de kernwapens. Wie weet doet dat de trend weer dalen. Andere landen zullen dan misschien ook weer volgen."

Daarnaast hebben de landen zonder kernwapens ook een verantwoordelijkheid: "Aangezien kernwapens zo vernietigend kunnen zijn, gaat het ons allemaal aan. Het is dus belangrijk dat wij als Nederland ook druk blijven uitoefenen op de grootmachten om iets te doen aan de hoeveelheid kernwapens."