Nieuwe techniek van TNO kan sabotage op Noordzee door Rusland onderscheppen: 'We moeten niet naïef zijn'

Russische spionageschepen varen steeds vaker in onze wateren, en zijn gespot in de buurt van belangrijke onderzeese datakabels. Een nieuwe Nederlandse techniek moet ons land hier beter tegen beschermen. "We hebben geen idee hoe kwetsbaar we hier zijn."

Kennisinstituut TNO heeft een nieuwe manier ontwikkeld om scheepsverkeer in de buurt van onderzeese pijpleidingen of kabels automatisch te detecteren. Dat kan door glasvezels in de kabels te gebruiken die wel zijn aangelegd, maar nog niet worden ingezet.

Dark fibers

Deze ongebruikte glasvezels worden ook wel 'dark fibers' genoemd en kunnen door een slimme techniek van TNO als kilometerslange sensor gebruikt worden.

Dat werkt zo: als je laserlicht door de glasvezel stuurt, komt er een reflectie van dat licht terug. Als er een geluidsbron dicht bij de kabel komt, vervormt de kabel een klein beetje. Hierdoor verandert de reflectie van het laserlicht. Die verandering kan worden opgepikt door een speciaal apparaat uit de olie- en gassector, de zogenaamde 'DAS Interrogator'.

Onderzeeër of walvis?

Met deze nieuwe techniek is de locatie en de richting van de geluidsbron heel precies op te sporen. Zo kan snel worden vastgesteld of de geluidsbron een dreiging is of niet.

Geofysicus en geoloog Vincent Vandeweijer van TNO is enthousiast over deze methode, die inmiddels succesvol is getest. "Het is ongelooflijk wat er allemaal te horen is. Er is natuurlijk veel lawaai op de Noordzee, maar een walvis die langszwemt kunnen we gewoon onderscheiden", vertelt hij.

'Niet naïef zijn'

De sabotage van de Nord Stream-pijpleidingen in de zomer van 2022 maakt 'pijnlijk duidelijk' dat de installaties op de bodem van de Noordzee kwetsbaar zijn, zegt Casper Bosschaart, specialist in oorlogsvoering op de zeebodem bij TNO. "We moeten niet naïef zijn."

"Het is voor Rusland heel interessant om nu al voorbereidingen te treffen om in geval van oorlog ons direct hard te treffen. Vallen er hier een paar windparken uit, dan hebben we direct een probleem met de stroomvoorziening", legt hij uit. Volgens hem zijn de 'dark fibers' een extra stuk gereedschap om sneller in kaart te brengen wat zich op de zeebodem afspeelt.

'Binnen 5 jaar onderwaterdrones'

De laatste jaren is er meer aandacht voor de kwetsbaarheid van de Noordzeebodem. Een aanval op energie- en data-installaties op en in de Noordzee kan desastreuze gevolgen hebben voor landen daaromheen. De beveiliging moet daarom beter, maar volgens de TNO-onderzoeker moet ook de afschrikking groter worden.

"Nu zijn de Russen nog aan het aftasten waar wat zit en waar ze wat mee kunnen", zegt hij. Toch voorspelt Bosschaart dat Rusland binnen 5 jaar in staat is om onderwaterdrones in te zetten. "Drones kunnen dan een veel grotere afstand overbruggen en doelgericht zijn. Ook daar moeten we ons op voorbereiden."

Een week geen stroom

VVD-Europarlementariër Bart Groothuis zag eerder al hoe reëel de dreiging op de zeebodem is. "We hebben geen idee hoe kwetsbaar we hier zijn. Als er een paar grote datakabels of energieleidingen doorgaan is het raak", waarschuwt hij.

Groothuis spreekt van 'grote ellende' als dat gebeurt: "Met weinig of slechte communicatie krijg je een informatieachterstand. Dat is 'killing' voor de stabiliteit van je land. Een week geen stroom is ook niet best. Mensen worden daar niet gezelliger van."

Russische strategie

Volgens hem is het een serieuze strategie van het Russische leger om juist onder water toe te kunnen slaan. "Het is echt een militair programma van de Russen om hiermee bezig te zijn", zegt de Europarlementariër.

"De militaire inlichtingendienst van Rusland heeft het 'GUGI Diepzeewater Onderzoeksinstituut' opgericht", vervolgt hij. "Die wetenschappers zitten daar echt niet om Nobelprijzen te winnen, die zijn er om af te luisteren en om sabotageopdrachten te plannen op onze onderzeese infrastructuur. En daar maak ik mij al heel veel jaren heel ernstig zorgen om."

Nieuwe onderzeeboot

Een duidelijk voorbeeld van die strategie is de onderzeeboot Belgorod K-329. Het is de grootste kernonderzeeër ter wereld en kan 4 maanden onafgebroken onder water blijven. De Belgorod is gebouwd om kleinere automatische torpedo's of onderwaterdrones te vervoeren. Zo kan de veel kleinere Paltus-onderzeeboot onder de Belgorod mee worden genomen.

Deze duikboot kan een diepte van 1.000 meter bereiken en is ontworpen om op de zeebodem met kabels en leidingen te werken. Ook heeft ze een automatische kerntorpedo, de Poseidon, in haar arsenaal. Die wordt aangedreven door kernenergie, heeft een bereik van 10.000 kilometer en kan een kernkop van 2 megaton vervoeren.