Nemen we definitief afscheid van vuurwerk tijdens de jaarwisseling? 'Het ritueel is kwetsbaar geworden'

Voor het tweede jaar op rij mag er geen vuurwerk worden afgestoken met de jaarwisseling. En ook daarvoor al stond de traditie ter discussie. Staan we volgend jaar toch weer te knallen, of is het voorgoed voorbij? Deskundigen verschillen erover van mening.

Dit jaar vindt een duidelijke meerderheid van 62 procent dat het afsteken van vuurwerk door consumenten verboden moet worden, dat blijkt uit recent onderzoek onder leden van het Opiniepanel. En dat terwijl in 2019 nog een kleine meerderheid van 51 procent dit vond.

Eeuwenoude traditie

"Het afsteken van vuurwerk zit diepgeworteld", weet cultuurhistoricus Gerard Rooijakkers. Waar het vandaan komt? "Na de Tweede Wereldoorlog werden we als het ware aangestoken door Indische Nederlanders die de vuurwerktraditie meenamen toen ze hier naartoe kwamen."

En honderden jaren eerder werden bij de kroning van Willem III van Oranje tot koning van Engeland al vuurpijlen en voetzoekers gebruikt, voegt Rooijakkers toe. "De traditie is dus al heel lang bij ons."

Hooligans en protesten

Juist doordat vuurwerk zo'n belangrijke traditie is geworden tijdens oud en nieuw, ziet Rooijakkers langzaam een verandering in het draagvlak ontstaan. "Zodra iets status krijgt, komt het onder een vergrootglas te liggen. Daardoor wordt het ritueel niet versterkt, maar juist kwetsbaar."

Volgens de cultuurhistoricus heeft het afnemen van draagvlak voor vuurwerk alles te maken met rellen, zoals laatst in Rotterdam. "Waar vuurwerk vroeger alleen verband hield met de jaarwisseling en andere grootse vieringen, wordt het nu ook breed ingezet door hooligans en bij protesten."

Massaal naar België

Maar dat het draagvlak voor vuurwerk zou afnemen is volgens Leo Groeneveld van de Vereniging Evenementenvuurwerk Nederland niet waar. Het groeit juist, zegt hij.

Hij is dan ook absoluut tegen een vuurwerkverbod. "Ook dit jaar gaan mensen weer massaal naar België om vuurwerk in te kopen. Veel van hen kopen daar illegaal vuurwerk omdat het in Nederland niet legaal te krijgen is."

Verschillende soorten vuurwerk

Ondanks het verbod zoeken mensen dus mogelijkheden om alsnog vuurwerk te kunnen afsteken tijdens de jaarwisseling. "Ook wordt er sinds Sinterklaas weer veel 'niveau 1 vuurwerk' verkocht. Dit lichte vuurwerk, zoals sterretjes en knalerwten, mag altijd verkocht worden", legt Groeneveld uit.

Hij erkent wel dat rellen een probleem zijn: "Daarom zien wij het ook als belangrijke opdracht om heel duidelijk het verschil te maken tussen het traditionele veilige Nederlandse siervuurwerk, officieel het enige vuurwerk dat volgens de wet verkocht mag worden, en het vuurwerk dat tijdens rellen wordt gebruikt."

Wetgeving

Volgens Groeneveld is het belangrijk om, mocht volgend jaar weer een 'normaal' jaar worden waarin we vuurwerk mogen afsteken tijdens de jaarwisseling, de regels extra te benadrukken. "Dus: geen knalvuurwerk, geen vuurpijlen en geen romeinse kaarsen, alleen maar veilig siervuurwerk."

Volgens hem zijn deze regels perfect om de traditie van vuurwerk, zonder veel gedoe, voort te zetten. "Deze wetgeving is prima in staat om het afsteken van vuurwerk te reguleren en om ervoor te zorgen dat je op een goede manier met vuurwerk het jaar kunt afsluiten."

Vuurwerk op afstand

De afgelopen jaren kwamen georganiseerde vuurwerkshows vaak ter sprake als alternatief voor zelf afsteken. Dit in verband met de coronamaatregelen. Maar cultuurhistoricus Rooijakkers ziet dat niet zitten. "Georganiseerd vuurwerk zal nooit dezelfde bevrediging geven. Dan sta je er toch weer een beetje bij te kijken", vindt hij.

Groeneveld is het met hem eens. "Georganiseerd vuurwerk is niet iets voor de Nederlander. We vieren oudejaarsavond over het algemeen kleinschalig met vrienden of familie. Bovendien moet je ook niet 's avonds in de auto willen stappen om naar vuurwerk te kijken. Ten slotte lijkt het me niet te handhaven voor de politie."

Kerkklokken luiden

Een beter alternatief, mocht vuurwerk wél komen te verdwijnen, vindt Rooijakkers het luiden van kerkklokken om middernacht. "Het komt niet in de buurt van vuurwerk, maar het is wel net als vuurwerk het auditief markeren van de overgang naar een nieuw jaar. En laat vooral de champagnekurken erbij knallen."

Leo Groeneveld, die de vuurwerkbranche vertegenwoordigt, vindt het een bijna lachwekkend idee. "In de kieswijzer van de Tweede Kamerverkiezingen afgelopen jaar hebben 10 miljoen Nederlanders aangegeven dat ze oudejaarsavond met veilig siervuurwerk willen vieren." Hij ziet de traditie duidelijk niet eindigen. "Wij gaan ervoor om de vuurwerktraditie nog tientallen jaren te behouden en we zien geen enkele reden om dat niet te doen."