Monumentale landhuizen in Friesland steeds vaker in handen van particulieren: 'De traditionele sfeer gaat verloren'

De Stichting Staten en Stinzen is bezorgd over de toekomst van Friese monumentale landhuizen. Steeds meer worden er verkocht aan particulieren die er veel aan veranderen.

Bearn Bilker van de Stichting Staten en Stinzen maakt zich daar zorgen over: "We zijn bang dat nieuwe eigenaren de poorten voor bezoekers sluiten en de huizen zien als privébezit."

'Komt het in goede handen?'

Bilker snapt dat niet alle adellijke families het kunnen bolwerken en hun landhuizen na eeuwenlang familiebezit in de verkoop moeten gooien. "Maar we zijn bang dat de traditionele sfeer van de staten verloren gaat", zegt hij. De landhuizen hadden vaak een publieke functie vanwege hun historische en culturele waarde.

"Onze eerste zorg is altijd: komt het gebouw in goede handen? Gaan de nieuwe eigenaren er goed mee om? Daarom is het van belang dat we contact hebben met de mensen die de gebouwen kopen, maar dat is niet altijd het geval."

Juweeltjes met historische betekenis

Bilker van de Stichting Staten en Stinzen maakt zich vooral druk om panden die rijksmonument zijn. "Het gaat ons om de juweeltjes met historische betekenis. Die moeten we bewaren en toegankelijk houden voor publiek, ze behoren tot ons kernbezit."

Een voorbeeld daarvan is volgens hem de state het Huis Van Eysinga in Leeuwarden van Hendrick de Keyser. Dat is nu een museum.

Niet meer authentiek

"Als de nieuwe eigenaren in een monument zoveel veranderen dat het niet meer authentiek is, hebben wij daar grote zorgen over", zegt Bilker. Hij is daarom in gesprek met de provincie Friesland om te onderzoeken of de 'pareltjes' gevrijwaard kunnen worden van functies die de Stichting niet acceptabel vindt.

"De provincie moet, net zoals zij zich inzet voor het behoud van kerken, ook waarborgen dat de cruciale landgoederen niet verkwanseld worden. "

Proefslaaphotel

Een doorn in het oog van de Stichting is rijksmonument De Klinze in Aldtsjerk. Daar zit nu een proefslaaphotel voor bekende beddenmerken. "Dat past niet in ons beeld van hoe je met een state moet omgaan. Het is geen goede functie voor zo'n historisch monument", zegt Bilker.

"Voordat dit bedrijf erin kwam was De Klinze hele lange tijd een hotel, daar hadden we ook al veel moeite mee", zegt hij. "We kunnen het uiteraard niet verbieden, maar we vinden dat het nooit zover had mogen komen."

Herbestemming van erfgoed

Toch hoeft het niet ten koste te gaan van de cultuur-historische waarde, als een monument een andere functie krijgt, vindt projectleider Murk de Jong van het Kenniscentrum Herbestemming Noord.

"Juist door de panden een nieuwe functie te geven, krijgen ze weer een toekomst. Particuliere eigenaren moeten wel een goede exploitatie voor hun monument vinden, anders gaat het mis. Maar het lijkt me dodelijk als het pand leegstaat, omdat er geen geld is."

Eigen inkomsten belangrijk

Makkelijk is het niet om een monument te bezitten; hoe groter het gebouw en landgoed, hoe moeilijker het is om een goed verdienmodel te bedenken, weet De Jong. "Meestal krijgt het een museale functie of wordt het een B&B in combinatie met wonen. Of een 'slaapexperience' zoals De Klinze."

Zolang de monumenten gefinancierd worden door eigen inkomsten en ze geen afbreuk doen aan de 'goede zeden', kan het De Jong niet gek genoeg zijn. Volgens hem kunnen ze namelijk niet alleen bekostigd worden met overheidssubsidies: "Subsidies komen en gaan."

Geld

Murk de Jong begrijpt Bilkers zorg wel. "Maar ik kijk hier vanuit een andere kant naar, vanuit het idee dat je iets een nieuwe functie kunt geven. Als er een mooie oude kerk is en iemand wil er een hotel van maken, dan vind ik dat prachtig", zegt hij.

"Als er maar geld in het laatje komt, want wie moet anders voor die monumenten zorgen? Zo denk ik ook over Russische eigenaren. Zij doen volgens mij ook hun best om die panden in stand te houden."