Mogen demonstraties in coronatijd verboden worden? 'Er is vrijheid van demonstreren, maar ga er voorzichtig mee om'

De boeren mogen niet demonstreren met zware voertuigen. En ook de groep Viruswaanzin mag niet protesteren tegen de anderhalvemetersamenleving. Demonstratie na demonstratie wordt verboden.

"En dat vinden wij ook heel erg zonde", zegt Jan Brouwer, hoogleraar Recht & Samenleving van de Rijksuniversiteit Groningen. 'Wanordelijkheden' was lange tijd een belangrijk argument om een demonstratie te verbieden of te eindigen. "Nu is daar volksgezondheid bijgekomen."

'Ontzettend belangrijk grondrecht'

Jan Brouwer noemt het recht op demonstreren een 'ontzettend belangrijk grondrecht'. "Het ligt in het verlengde van de vrijheid van meningsuiting", zegt hij. Een demonstratie mag ook nooit zomaar worden afgeblazen of beëindigd worden.

De volksgezondheid, vrees voor wanordelijkheden of verkeerschaos zijn de drie argumenten om een demonstratie te verbieden. "Het is de combinatie die de drempel om te verbieden aanzienlijk heeft verlaagd", zegt Brouwer.

'Niet zo handig'

Zoals nu is gebeurd bij de demonstraties van de groep 'Viruswaanzin', die de anderhalve-meternorm per direct van tafel wil hebben. Ook geven ze aan zich in hun protest niet aan de afstandsregels te houden. "Niet zo handig en niet zo verstandig", zegt Brouwer. "Want daarmee geef je de voorzitter van de veiligheidsregio, die er momenteel over gaat, het perfecte alibi om de demonstratie per direct te ontbinden."

Demonstraties mogen vanwege het coronavirus op grond van de volksgezondheid verboden worden. Brouwer zegt achter de besluiten te staan om deze demonstraties te verbieden. "Zolang we als uitgangspunt hebben dat je anderhalve meter afstand moet houden en je moedwillig laat zien dat je dat niet doet."

Het bloemenmeisje

Iemand die zich bewust niet aan de anderhalve meter houdt is 'bloemenmeisje' Wendy Kroeze. Een foto van haar bij een demonstratie in Den Haag verscheen in allerlei kranten. Juist omdat ze tegen de anderhalve meter protesteert, wil ze die afstand niet bewaren. "Ik ga elk weekend demonstreren, ook als dat niet mag", vertelt ze.

Demonstratierecht om zeep

Volgens Jan Brouwer zijn ook de boeren bezig het demonstratierecht om zeep te helpen. "Ze blokkeren de hele zaak en het functioneren van een hele stad wordt onmogelijk gemaakt. Ze raken ondernemers die door de coronacrisis heel hard zijn geraakt."

"Het is heel makkelijk voor een burgemeester om te zeggen dat hij wanordelijkheden verwacht en de maatschappelijke onrust is ook aan het toenemen", zegt hij. "Er is vrijheid van demonstreren, maar ga er voorzichtig mee om."

Wanordelijkheden

In het verleden wogen wanordelijkheden zwaar mee in de beoordeling van het door laten gaan van een demonstratie. "Wanordelijkheden zijn simpel gezegd strafbare feiten die gepleegd kunnen worden", legt Brouwer uit.

Sinds de invoering van de Nationale Politie in 2012 kan de veiligheidsregio agenten vanuit het hele land inzetten om rellen te voorkomen. "Dat betekent dat de burgemeester die over de betoging gaat, eerst voldoende politie moet optrommelen, zodat er geen wanordelijkheden komen", zegt hij. Vermoedens van rellen zijn dan niet voldoende. "Het is niet zo dat je op basis van een telefoontje een demonstratie kunt verbieden".