Missie mislukt: nog niet helft van 80 miljoen om werklozen naar de zorg te halen gebruikt door gebrek aan belangstelling

Duizenden mensen zouden tijdelijk aan het werk kunnen en de zorgmedewerkers worden ontlast. Dat hoopte het ministerie van VWS te bereiken met een regeling voor coronabanen. Maar nu de aanvraagperiode voorbij is, zit die subsidiepot nog ruim half vol.

Voor het project 'coronabanen in de zorg', de COZO-regeling, heeft het kabinet 80 miljoen euro uitgetrokken. Daarmee kunnen voor maximaal zes maanden 3500 voltijdbanen of 6300 deeltijdbanen worden betaald. Het geld is nadrukkelijk niet bedoeld voor verpleegkundigen of artsen, maar voor ondersteunende functies zoals gastheer of gastvrouw, zorgbuddy's en welzijnsassistenten.

42 miljoen nog in de pot

Met de coronabanen in de zorg hoopte het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) twee vliegen in een klap te slaan: de zorgmedewerkers worden ontlast en mensen die werkloos zijn omdat ze bijvoorbeeld werken in de horeca, kunstensector of contactberoepen, krijgen een tijdelijke baan tot maximaal aan het begin van de zomer.

Een prachtig idee op papier, maar in de praktijk is van die 80 miljoen subsidie, 37,9 miljoen daadwerkelijk aangevraagd, zo blijkt bij navraag door EenVandaag bij VWS. Daarmee worden 3740 tijdelijke coronabanen betaald van medewerkers, die in ruime meerderheid in deeltijd werken. Dat betekent dat er nog 42 miljoen euro in de pot zit.

'Niet werkbaar'

Volgens José van Vliet van ActiZ, de branchevereniging van 400 zorgorganisaties, zijn er verschillende verklaringen voor het lage aantal inschrijvingen. Belangrijke reden is een te korte looptijd: er kan maar maximaal zes maanden gebruik gemaakt kan worden van de subsidie en daarnaast is deze pas in een laat stadium is aangekondigd. "We zijn redelijk overvallen dat in februari deze regeling met terugwerkende kracht voor januari is opengesteld", vertelt ze. "Dan hebben we er niks aan en we snappen er ook niks van. Dat is voor ons niet werkbaar."

Ook Anneke Westerlaken, voorzitter van vakbond CNV Zorg & Welzijn, is kritisch. "Het zijn niet echt de banen die we nodig hebben. Het zijn ook veel te weinig soorten functies. Er is niet zoveel behoefte aan mensen zonder diploma's. Je moet er toch ook wat voor kunnen en dat kunnen die mensen niet in een keer."

381 aanvragen

De aanvragen die wel zijn binnengekomen, werden ingediend door in totaal 381 zorginstellingen. Voor de functie van ondersteuner zorgmedewerker en en welzijns-assistent zijn de meeste verzoeken binnengekomen. Alle aanvragen worden vanaf nu beoordeeld, voordat het geld ook wordt uitgekeerd.

Ruim de helft daarvan is afkomstig van verpleeghuizen, verzorgingshuizen en de thuiszorg. In een kleine 8 procent komen de aanvragen van de ziekenhuizen.

Geen subsidie voor zorgbudies

Enkele ziekenhuizen zeggen dat ze wel gebruik hadden willen maken van de regeling, maar dat de voorwaarden te beperkt zijn. Zo werkt het Antonius Ziekenhuis in Utrecht veel met zorgbuddy's, maar kunnen ze daar toch geen subsidie voor krijgen.

"Het is heel mooi dat het ministerie van VWS dit aanbiedt, maar tot onze spijt komt ons buddyprogramma hier vooralsnog niet voor in aanmerking. De reden daarvoor is dat het niet aan alle gestelde criteria voldoet, onder meer vanwege de looptijd van het programma en de flexibele contracten met buddy's."

'Wij ervaren het als cadeautje'

De Archipel Zorggroep In Eindhoven is een van de instellingen die wél COZO-subsidie hebben aangevraagd. Zij zijn erg blij met de extra mensen. "Wij zijn er enthousiast meteen op ingesprongen. Het verbaast me dat er zo weinig aanvragen zijn, want het is ook een cadeautje. Zo ervaren wij het ook", vertelt personeelswerver Aimée Tellegen.

Ze hebben op de verschillende locaties 35 mensen extra mensen rondlopen. Het zijn medewerkers afkomstig uit totaal andere branches, onder wie ook een dj en een nagelstyliste. "Hoofdzakelijk doen we het voor het welzijn van de bewoners. We merken dat het in deze periode extra druk is, ook voor het personeel, en zo ontlast je ze. Dankzij de subsidie kunnen wij een grotere slag slaan. We hebben zelf niet de capaciteit om dat op te vangen."

Meer behoefte aan stageplekken

Wat er met het geld dat overblijft gedaan kan worden? Het CNV heeft wel een idee. "Naast de goed bedoelde initiatieven moet er gewerkt worden aan werkplekken en er is ook veel behoefte aan meer stageplekken.

Er is te weinig personeel en door er geld bij te doen, kunnen er stages worden begeleid. Velen haken al snel af, omdat ze niet goed zijn begeleid. Haal het overgebleven geld van de COZO af om het in de stages te steken."

Oproep: verleng de looptijd

Zorginstellingen moeten volgens werkgeversorganisatie Actiz ook langer gebruik kunnen maken van de regeling. "Mensen zijn nu heel gemotiveerd om in de zorg in stappen. Het zou zonde zijn als we deze kans nu missen. Het is een mooie regeling om mensen die nu aan de kant staan over de streep te trekken. Je hebt een korte termijn effect en een lange termijn. We roepen op tot het verlengen van de aanvraagperiode en de looptijd, want ook na de coronacrisis hebben we deze mensen nodig."

Dat is een idee waar ze in Eindhoven ook wel enthousiast van worden, zo vertelt personeelswerver Tellegen. "Het zou fijn zijn als de zomervakantieperiode meegenomen kan worden, dan is de hulp nodig en kan je personeel bijtanken."

Banen voor vaccineren

In een schriftelijke reactie zegt het ministerie van VWS dat er inderdaad minder gebruik gemaakt wordt van de regeling dan 'in november/december 2020 is ingeschat'.

Volgens het ministerie komt dat onder meer omdat 'in de 80 miljoen euro een substantieel aantal banen voor het vaccineren is opgenomen'. "Hiervoor zijn inmiddels andere financieringsbronnen beschikbaar."

'Inspanning weegt niet op tegen de baten'

De geluiden dat de regeling voor vele organisaties te complex is of teveel haken en ogen heeft, herkent het ministerie ook. "Zorgaanbieders geven aan dat de inspanning om te werven en subsidie aan te vragen, niet opweegt tegen de baten. [...] Sommige aanvragers beoordelen de voorwaarden, ondanks dat deze voor een groot deel zijn opgesteld in overleg met de zorg, als moeilijk werkbaar." Dat de aanvraagperiode van één maand te kort was, herkent het ministerie niet.

Hoe het geld besteedt wordt dat overblijft en of een verlenging van inschrijving mogelijk is, kan VWS nog niet zeggen. "Na de sluitingsdatum wordt de regeling geëvalueerd. De bestemming van een eventueel overschot maakt daar onderdeel van uit. Op dit moment wordt bekeken wat de mogelijkheden zijn voor het mogelijk overblijvende budget van de COZO-regeling."