Minder mensen willen bij de marine werken: 'Maar we moeten er wél zijn als er stront aan de knikker is'

Schepen die aan de kade liggen en jongeren die kiezen voor een beter betaalde baan in de techniek aan de wal. Er is een groot personeelstekort bij de marine. Voor veel jonge mensen is het niet meer het avontuurlijke beroep dat het ooit was.

Met zijn lengte van 176 meter is de Zr. MS. Johan de Witt een indrukwekkend schip, dat een kilometer of 7 buiten de haven van Den Helder ligt te wachten. De tocht ernaartoe duurt niet lang: supersnelle FRISC landingsboten scheuren met zo'n 70 kilometer per uur over het water om je te brengen. In no time dobber je naast de grijze stalen wand van de Johan de Witt.

Werken bij de marine

Vanaf het schip dalen er twee haken naar beneden: de FRISC boten worden met passagiers en al aan boord van de Johan de Witt getakeld. Terwijl je 8 meter boven de Noordzee bungelt denk je: wie zou dit niet willen doen, bij de marine werken? Maar als je eenmaal aan boord bent, kom je erachter dat de gemiddelde baan bij de marine natuurlijk niet rondscheuren in snelle schepen is. Het lijkt erg op werken aan wal, alleen de omgeving en het teamwerk maken het anders.

"Als we de grote dieselmotoren starten, is dat echt kicken. Heel wat anders dan de motor van mijn Seat Ibiza", zegt Kyara Degeling, matroos en in opleiding tot korporaal. Ze werkt al een aantal jaar bij de marine en loopt nu stage in de machinekamer van de Johan de Witt.

'Andere band met elkaar'

"Het is een onwijs leuke wereld. Je hebt een andere band met elkaar. Het is niet dat om 17.00 uur de deur dichtgaat en mensen zeggen: 'Nou, fijne avond allemaal!'. Doordeweeks als je op zee zit, ga je 's avonds even een bakkie doen met die of die."

Maar aan haar verblijf op de Johan de Witt komt een voorlopig einde. Het schip gaat naar de wal voor groot onderhoud. Niet omdat het schip al onderhoud nodig heeft, maar omdat er te weinig personeel is bij de marine.

Personeelstekort

Dat betekent ook het einde van het commando over het schip van kapitein ter zee Walter Hansen. Hij krijgt een andere baan aan wal. "Dat vervroegde onderhoud heeft alles te maken met de personele tekorten binnen de marine. En daarom is het personeel van de Johan de Witt nodig om andere schepen die aan het begin van hun operationele leven staan te vullen en naar zee te brengen", legt Hansen uit.

Hij merkt het tekort aan personeel dagelijks. "Op mijn schip hebben we minder handjes aan boord en kunnen we minder taken tegelijk doen. Dat je bij wijze van spreken in plaats van twee helikopters tegelijkertijd maar één helikopter kan laten landen en opstijgen. Voor missies zorgen we wél dat het schip op alle taken berekend is, maar dan ga je personeel van andere schepen afhalen en dan kunnen die weer minder."

'Thuisfront is belangrijker'

De marine heeft dus een flink personeelstekort. Maar waarom is werken bij de marine niet meer populair? "Dat heeft te maken met de werk-privébalans die veranderd is, met te weinig doorgroeimogelijkheden in loopbanen, met concurrentie van de arbeidsmarkt en in mindere mate de laatste tijd met Covid", zegt Hansen.

"Mensen vinden hun thuisfront steeds belangrijker. Het was in het verleden volledig normaal dat je 5 à 6 maanden wegging en je gezin achterliet en gewoon je eigen ding ging doen. Dat is nu anders."

Concurrentie op de arbeidsmarkt

"Er is ook de concurrentie op de arbeidsmarkt, dat merken we zeker. We hebben het meest behoefte aan technici, net als de rest van Nederland. Technisch personeel op mbo-niveau, maar ook operationeel personeel dat het schip vaart en bedient. En logistiek personeel. Dus in feite hebben we tekorten op bijna alle specialismen en bijna alle rangen", zegt Hansen.

"Daarbij komt nog dat mensen bij de marine heel goed worden opgeleid en ze veel praktijkervaring krijgen. Ze zijn daardoor erg gewild in de maatschappij. Wij zijn een goede opleidingsfabriek en leveren goed personeel af, maar logischerwijs vertrekt dat ook."

'We worden onderschat in wat we doen'

Matroos Kyara Degeling kan dat beamen. Het is volgens haar ook een kwestie van betaling. "Het is jammer dat de marine niet meer zoveel personeel trekt. In de burgermaatschappij verdient het veel beter. Er is natuurlijk een zwaar tekort aan technisch personeel overal. Als je met een baan aan de wal je hypotheek kunt betalen en daar nog net wat meer leuks bij kunt doen dan hier, dan snap ik snap dat dat voor veel mensen aantrekkelijker is."

Ze hoopt dat er meer geld naar defensie stroomt. "Ik denk dat we onderschat worden in wat we zijn en wat we doen. We zijn er natuurlijk altijd voor als de stront aan de knikker is. Maar dan moeten we er ook wel zijn. Dan moeten we het ook wel kunnen", zegt Kyara.

Problemen bij defensie

Volgens voorzitter van de militaire vakbond AFMP Ton van der Berg zijn de personeelsproblemen bij de marine illustratief voor wat er bij defensie speelt. "Al sinds 2015 waarschuwt de Algemene Rekenkamer dat er een disbalans is tussen de politieke ambitie en het budget van defensie. We willen alles doen voor zo weinig mogelijk geld en dan gaan er gaten vallen. We moeten even vaak 'nee' als 'ja' zeggen wanneer Nederland wordt gevraagd om aan een missie mee te doen, omdat we de mensen en de middelen niet hebben."

Van der Berg mist een brede visie. "Amerika is een land dat dat wel heeft. En in Scandinavische landen heb je begrotingen die 5 jaar beslaan zodat je grote beleidswijzigingen voorkomt en stabiliteit krijgt. In Nederland gaat defensie bij wijze van spreken ieder jaar op 31 december failliet en maakt ze op 1 januari een doorstart."

'We leven in vrijheid, maar dat is een luxe'

"Je ziet ook dat in een lopend jaar op de rem wordt getrapt, omdat men denkt dat men te weinig krijgt. In november krijg je de boodschap: we moeten wat uitgeven. Want alles wat niet uitgegeven wordt, vloeit terug naar de algemene middelen", zegt Van der Berg.

Volgens commandant Walter Hansen zou Nederland zich beter moeten realiseren wat de rol van defensie is. "Ik denk dat Nederland moeite heeft om te beseffen wat de prijs van vrijheid is. En te beseffen dat vrijheid niet vanzelfsprekend en gratis is. Hoe komt dat? Omdat we heel lang geen gebruik hebben hoeven maken van die verzekeringspolis. Dan gaat automatisch het gevoel ontstaan dat je hem niet nodig hebt. Wij leven gelukkig in vrijheid, maar dat is ook een luxe."