Met ruimteschilden en wittere wolken willen wetenschappers het klimaat redden, 'maar verduurzamen moeten we blijven doen'

Een ruimteschild dat zonlicht weerkaatst. Zeewater vernevelen om wolken te maken, of deeltjes in de atmosfeer brengen die de opwarming vertragen. Wetenschappers werken aan innovatieve oplossingen voor de klimaatcrisis. Maar critici zien grote risico's.

Tijdens de klimaattop in Glasgow afgelopen najaar werd het opnieuw bevestigd: alles moet erop gericht zijn om de opwarming van de aarde tot maximaal 1,5 graad te beperken. Om dat doel te halen zal de uitstoot van broeikasgassen naar nul gedaald moeten zijn in 2050. Maar wat als dat niet lukt? Of het blijkt niet genoeg te zijn? Wereldwijd werken wetenschappers aan innovatieve technologieën om de klimaatcrisis op te lossen.

Ruimteschild en gemanipuleerde wolken

Zo denkt een groep van internationale onderzoekers, geleid door experts van de gerenommeerde Harvard-universiteit, dat het afschieten van een 'ruimteschild' de aarde kan laten afkoelen. Het schild, dat kan bestaan uit kleine spiegeltjes of miniscule koelstofjes, zou het zonlicht kunnen weerkaatsen en zo de opwarming temperen.

Ook in Nederland denken wetenschappers na over technologische oplossingen voor het klimaatprobleem. 'Wolkenprofessor' Herman Russchenberg bijvoorbeeld, doet onderzoek naar manieren om wolken te manipuleren. "Het wolkendek houdt de aarde relatief koel en leefbaar. De gedachte is dat wanneer je meer wolkendruppels of meer kleine wolkendruppels weet te produceren, je ook voor meer afkoeling kan zorgen."

'Consequenties kunnen groot zijn'

Dat wolkendek zou gecreëerd kunnen worden door zeewater op te pompen en te vernevelen. "Door zoutkristallen in het zeewater worden wolken witter, waardoor ze meer zonlicht weerkaatsen." Hoewel het onderzoek nog in de kinderschoenen staat, acht de Delftse hoogleraar de methode kansrijk.

"In algemene zin kan je al wel de conclusie trekken dat deze methode kan werken, maar het luistert nauw. Als je het niet goed doet, creëer je te veel kleine druppels die snel verdampen, waardoor het wolkendek dunner wordt. En een vraag is: hoe lang houdt het effect aan en hoe lang moet je dat volhouden? En wat zijn de effecten? Het zal ook de neerslag op aarde beïnvloeden. Sommige gebieden zullen natter worden en andere droger. De consequenties kunnen groot zijn."

'Gevaarlijke oplossingen'

Sleutelen aan het klimaat; waar bepaalde wetenschappers het zien als kansrijk en uitdagend, zien anderen het als een regelrechte bedreiging. Zo'n grote bedreiging zelfs dat het hele onderzoeksterrein tot taboe moet worden verklaard, vindt Jeroen Oomen, één van in totaal zestig experts uit binnen- en buitenland die zich ertegen uitspreken.

"In onze ogen is hiervoor om meerdere redenen geen plek in goed klimaatbeleid. Wanneer overheden en bedrijven gaan geloven dat het klimaat met technologie gered kan worden, gaan ze achterover leunen. Terwijl het allemaal nog hartstikke onzeker is of het wel zal werken. Daarmee worden dit soort oplossingen gevaarlijker dan de opwarming zelf."

Niet mee rommelen

Wetenschapssocioloog Oomen, verbonden aan de Universiteit Utrecht, ziet nog meer beren op de weg. "We zullen nooit weten wat deze technologie kan doen, zonder deze op volledige schaal in te voeren."

"Terwijl we weten dat het klimaatsysteem zo ingewikkeld in elkaar zit, dat we heel veel nog niet eens begrijpen", legt hij uit. "Dan moet je daar niet mee gaan rommelen, terwijl de consequenties daarvan niet bekend zijn."

Techniek als wapen

Waar Oomen en collega's willen dat in ieder geval Europa zich uitspreekt tegen 'klimaatmanipulatie' vindt Russchenberg dat Europa juist moet aanhaken. "Europa moet juist zelf kennis opdoen om mee te kunnen blijven praten. Anders gaat dat ruimte geven aan landen, waarvan sommige het toch al niet zo nauw nemen met internationale verdragen, om hier volop mee te experimenteren."

"En dan kan je dit soort technieken ook als wapen inzetten", waarschuwt hij. "Door het klimaat te beïnvloeden, kan je in hele regio's het weer en daarmee de voedselvoorziening en drinkwatervoorraden beïnvloeden."

Onrealistisch als oplossing

Volgens Oomen tonen dit soort doemscenario's aan hoe onrealistisch het is een oplossing voor de klimaatcrisis van de technologie te verwachten. "Wil je dit soort technieken inzetten om het klimaat te regelen, dan vergt dat een centrale besturing", zegt hij.

"Je zult een enorm complex internationaal systeem moeten opzetten voor vergoedingen, omdat het ene land de lasten krijgt en het andere de lusten. Er zullen altijd landen zijn die zich daartegen verzetten."

Verbieden gevaarlijk

Herman Russchenberg is bekend met de argumenten van critici. Toch kan een technologische oplossing in zijn ogen niet op voorhand worden uitgesloten. Juist het verbieden van onderzoek is gevaarlijk, benadrukt hij.

"We proberen met zijn allen klimaatverandering terug te dringen. Maar er bestaat een kans dat ons dat niet gaat lukken. We kunnen het ons niet permitteren de mogelijkheden van de technologie te negeren."