Oleg Poelatov, Sergej Doebinski, Igor Girkin en Leonid Chartsjenko: ze worden beschuldigd van de moord op alle 298 passagiers van vlucht MH17. Ruim 5 jaar nadat vlucht MH17 is neergehaald, start het megaproces tegen de vier verdachten.
Nabestaanden over de hele wereld volgen de zaak op de voet. "Het is een strafproces waar in binnen- en buitenland veel aandacht voor is", zegt persrechter Marije Knijff. "Dat is logisch, bij deze zaak zijn veel landen betrokken."
Speciale locatie in Nieuwegein
Per zitting wordt bepaald wie in zittingszaal D de zaak mag volgen. Dat is de rechtszaal op het Justitieel Complex Schiphol, waar de zaak plaatsvindt. Omdat lang niet iedereen in de zaal past, is in Nieuwegein een speciale locatie ingericht waar nabestaanden via een livestream de zaak kunnen volgen. "Wij willen graag dat iedereen het kan volgen", zegt Knijff.
Onderzoek verliep moeizaam
In de middag van 17 juli 2014 kwamen de eerste berichten binnen over de crash van een passagiersvliegtuig in de Oekraïne. Vlucht MH17 was enkele uren daarvoor vertrokken vanaf Schiphol met als bestemming Kuala Lumpur. Aan boord waren 298 inzittenden, waarvan 196 Nederlanders. Niemand overleefde.
Het vliegtuig bleek neergekomen in een oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne. Het bergen van de lichamen ging moeizaam, net als het onderzoek op de rampplek.
Wie verantwoordelijk is voor het neerhalen van de vlucht is in het begin niet duidelijk. Maar al snel verschijnen er berichten in de media die beschrijven dat pro-Russische separatisten een vliegtuig uit de lucht hebben geschoten. Het is de conclusie waar het Joint Investigation Team (JIT) ook mee komt: MH17 is neergehaald door een BUK-raket. Op 19 juni 2019 maakt de leider van het team, Fred Westerbeke, bekend dat het vier mannen gaat vervolgen. Het proces start op 9 maart 2020.
De vier verdachten
Drie verdachten in het proces, Oleg Poelatov, Sergej Doebinski en Igor Girkin, zijn Russisch. De vierde, Leonid Chartsjenko, is een Oekraïener. Volgens het Openbaar Ministerie verkregen en positioneerden zij de BUK zo dat hij een vliegtuig kon neerschieten.
De vier worden beschuldigd van het laten verongelukken van vlucht MH17, met de dood van alle inzittenden tot gevolg, en moord op de 298 inzittenden van vlucht MH17.
Nederlandse advocaat
Een Nederlands advocatenkantoor treedt in het MH17-proces op namens een van de verdachten, waarschijnlijk Oleg Poelatov. Het advocatenkantoor werkt samen met twee Russische advocaten. In Het Advocatenblad zeggen ze: "Wij begrijpen dat deze verschrikkelijke vliegramp voor veel emoties zorgt. (...) Tegelijk is het cruciaal in een rechtsstaat dat iedereen een eerlijk proces krijgt."
Verdachte Girkin heeft laten weten aan Nieuwsuur dat hij de Nederlandse rechtbank niet erkent.
'Het verdriet is als je schaduw, je draagt het altijd bij je'
Veel nabestaanden van de MH17-ramp willen in de rechtszaak tegen de vier verdachten een persoonlijke verklaring afleggen: het spreekrecht. Dat blijkt uit onderzoek dat EenVandaag 5 jaar na de ramp deed onder 135 nabestaanden, in samenwerking met de Stichting Vliegramp MH17. Veel nabestaanden verloren meerdere dierbaren en voelen daar nog elke dag de pijn van.
Veel van hen willen via het spreekrecht hun verdriet duidelijk maken aan de daders. Zeven nabestaanden vertelden EenVandaag welke effecten de ramp nog dagelijks heeft op hun levens. "Het deuntje van het NOS-journaal is moeilijk. Als ik dat hoor denk ik automatisch aan de MH17", vertelde iemand. Het kan nog wel een jaar duren voordat de eerste nabestaanden gebruik kunnen maken van hun spreekrecht.
Wat er op de eerste zittingsdag gebeurt
De eerste zitting in dit proces, op maandag 9 maart, is een pro-forma zitting. Zo'n zitting wordt gebruikt om de stand van het onderzoek te bespreken en te bepalen wat er verder nog onderzocht moet worden. Moeten er bijvoorbeeld nog getuigen of deskundigen worden gehoord? Het OM en de advocaten kunnen dat daar laten weten.
De verdachten in het MH17-proces komen waarschijnlijk niet. "Een verdachte heeft het recht om niet te komen", zegt persrechter Marije Knijff. De rechtbank controleert bij de start van de zitting wel of zij weten dat ze aanwezig moeten zijn op dat tijdstip en die plek. "Als dat allemaal volgens procedure is verlopen, kan de rechtbank bij verstek verdergaan."
Massale aandacht
Vanuit de hele wereld is aandacht voor het proces. 400 journalisten hebben zich aangemeld, een aantal dat onmogelijk past in de rechtszaal van het Justitieel Complex Schiphol (JCS). De rechtbank heeft daarom een perscentrum laten bouwen met plek voor 500 journalisten. Er zijn 300 werkplekken en er is een zaal waar dagelijks, na afloop van de zitting, een samenvatting is.
Daarnaast heeft de rechtbank gezorgd voor vertaling voor alle journalisten uit het buitenland. In het perscentrum kunnen alle journalisten ook de zitting volgen via een livestream. Dat kan doordat er zes camera's in de rechtszaal zijn opgehangen. Die registreren alles wat in de zaal gebeurt.
Onbekend hoe lang het gaat duren
Hoe lang het proces zal duren is onbekend. "Daar kan ik geen enkele uitspraak over doen", zegt persrechter Knijff. De eerste reeks zittingen is nu gepland: 2 weken in maart 2020, twee periodes later in het jaar en zelfs al voor 2021.
Het MH17-proces legt een groot beslag op de capaciteit op de Rechtbank Den Haag. "We hebben voor een langere periode een aantal rechters minder. Gelukkig krijgen we ondersteuning uit het hele land."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.