Een jaar na de grote anti-racisme demonstraties zijn we elkaar niet veel beter gaan begrijpen. Veel witte mensen zijn nu nog voorzichtiger om hun mening te geven. Mensen van kleur zien wel voorzichtige positieve ontwikkelingen.
Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 29.000 witte mensen en 2000 mensen van kleur. Volgens driekwart van alle ondervraagden zijn mensen met verschillende huidskleuren elkaar het afgelopen jaar niet beter gaan begrijpen in Nederland. Witte deelnemers (76 procent) en deelnemers van kleur (74 procent) denken hier hetzelfde over. Het debat vergroot de tegenstellingen tussen de verschillende groepen eerder uit. Maar ondanks de gevoeligheden over en weer, zit zit er toch een beetje beweging in het debat.
Nog steeds racisme
Over de hele linie is er niet zoveel veranderd. Deelnemers van kleur maken in het dagelijks leven nog steeds regelmatig racisme mee. Iemand schrijft: "Mijn dochter kon geen huurhuis krijgen met haar Chinese achternaam. Met een verzonnen Nederlandse naam mocht ze wel langskomen."
Een ander vertelt: "Ik geef een technische cursus. Een witte man komt binnen en zegt: "Oh, ik ben verkeerd." Hij dacht waarschijnlijk dat een Afro-Surinaamse vrouw de les niet kon geven." Institutioneel racisme en racisme in de dagelijkse omgang, bedoeld of onbedoeld, is volgens velen nog steeds een groot probleem.
Debat drijft mensen uit elkaar
Hoewel de meerderheid het wel terecht vindt dat er een debat over racisme gevoerd wordt, is bijna niemand blij is met de toon van dit debat. Veel mensen met een donker of licht getinte huid vinden het debat nog te weinig uitgesproken (42 procent). Volgens hen is het hoog tijd dat minderheden voor zichzelf opkomen.
Tegelijk vinden de meeste witte mensen (53 procent) dat het debat juist veel te hard gevoerd wordt. "Het gaat maar door, dat wijzen met het vingertje van al die roeptoeters. Er wordt veel te weinig naar elkaar geluisterd." Ook een derde van de mensen van kleur (32 procent) heeft moeite met de felle toon van het debat: "Het debat is nu veel te hard. Er ontploft nu een bom omdat het probleem jarenlang onder het tapijt geschoven is."
Tweederde durft niet te zeggen wat ze denkt
Het ongemak over de toon van het debat leidt ertoe dat tweederde niet in het openbaar durft te zeggen wat ze écht vinden. Zowel bij witte (65 procent) als gekleurde mensen (67 procent) is dit het geval.
Vooral witte deelnemers zeggen dat ze juist door het racisme debat voorzichtiger zijn geworden. Ze zijn bang om voor racist uitgemaakt te worden of zich te moeten verantwoorden voor bijvoorbeeld het slavernijverleden. "Ik ben echt niet racistisch. Maar ik ben wel bang om erop afgerekend te worden als ik iets zeg dat verkeerd valt. Dus houd ik mijn mond maar."
Overgevoeligheid over en weer
Volgens 72 procent van de witte deelnemers aan het onderzoek, reageren mensen van kleur vaak overgevoelig als het om aanspreken op hun huidskleur gaat. "Ik ben bang om iets verkeerd te zeggen. Ze vinden het al racistisch als ik vraag waar ze vandaan komen", schrijft iemand.
Omgekeerd zeggen zeven van de tien mensen van kleur (70 procent) dat witte mensen vaak overgevoelig reageren als ze aangesproken worden op racisme: "Als ik zeg dat ik moeite heb met Zwarte Piet, voelen witte mensen zich meteen aangevallen."
Meer aandacht voor kleur door discussie
Ondanks alle gevoeligheden zijn er in het afgelopen jaar ook veranderingen in gang gezet. Mensen van kleur waarderen het dat er meer aandacht is voor racisme, kleur en diversiteit in de media, de politiek en de maatschappij. Zij zien bijvoorbeeld meer mensen van kleur in talkshows en reclames, en valt het hen op dat musea andere keuzes durven te maken, zoals een tentoonstelling over slavernij.
De meerderheid van de deelnemers van kleur is blij met de komst van een nationaal coördinator racisme en discriminatie. Ook signaleren ze dat veel bedrijven nu meer inzetten op diversiteit dan voorheen. En ze hebben de indruk dat er bij een deel van de witte mensen in Nederland meer begrip is ontstaan voor de problemen waar zij tegenaan lopen.
Bewustwording bij witte mensen?
Vier van de tien (39 procent) witte deelnemers zeggen in het onderzoek dat zij zich in het afgelopen jaar wel bewuster zijn geworden van hun eigen gedrag tegenover mensen met een andere kleur. Een deel van hen is zich meer gaan verdiepen in hun achtergrond en heeft zich meer opengesteld voor anderen.
Een ander deel van deze groep zegt zich zich nu wel bewuster te zijn van de gevoeligheid van mensen van kleur, maar daardoor juist meer op eieren te lopen om niemand onbedoeld te kwetsen.
Meer aandacht in onderwijs en gematigder debat
Voor de toekomst zouden de ondervraagden graag zien dat het thema racisme verplicht behandeld wordt op scholen. Tweederde (68 procent) van alle deelnemers vindt dit een goed plan. Veel mensen hopen dat het debat de komende tijd wat minder extreem gevoerd wordt. "Ik hoop dat er nu gematigde rolmodellen met een kleurtje opstaan, die kunnen verbinden en niet verder verdelen", schrijft een gekleurde deelnemer.
Een andere deelnemer zegt dat we ook een beetje geduld moet hebben: "Jongeren groeien op met diversiteit. Voor hen is de scheiding tussen zwart en wit veel minder een issue."
Over het onderzoek
Het onderzoek (pdf) is gehouden tussen 20 en 28 mei 2021. Aan het onderzoek deden 30.991 deelnemers mee. Van hen vulden 28.774 in dat ze een witte huidskleur hebben. Sommigen gaven hierbij aan dat ze hun huidskleur zelf liever blank noemen. Ook deden 2.141 deelnemers van kleur mee, zij vulden in dat zij een licht of donker getinte huid hebben. Een kleine groep wilde hun huidskleur niet vermelden.
De vragenlijst is verspreid onder de leden van het EenVandaag Opiniepanel. Ook is een open link is verspreid via netwerken, organisaties, stichtingen en sociale mediagroepen waar mensen van kleur zich begeven, zoals De Community Top 100, Stichting MCNW en Stichting Ocan.
Het onderzoek is na weging representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit 70.000 leden.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.