Meer dan de helft van de coronapatiënten verliest reuk en smaak, met 'mindful ruiken' kun je het weer terugkrijgen

Stel je voor, van de ene op de andere dag ruik en proef je niks meer. Dit overkomt 60 procent van alle coronapatiënten. Onderzoeker Elbrich Postma helpt deze mensen met reuktraining.

Anosmie, oftewel reukverlies, lijkt in eerste instantie een wat onopvallende handicap. Het is voor velen niet te vergelijken met het verliezen van het zicht of gehoor. Maar daar is onderzoeker Elbrich Postma van het Geur- en Smaakcentrum in ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede het niet mee eens. "Het is niet niks om je reuk te verliezen."

'Citroen ruikt niet meer naar citroen'

Angela Robustella weet daar alles van. "Ik had laatst veel te pittig gekookt en had dat totaal niet door", vertelt ze. Vorig jaar april kreeg zij corona en verloor haar reuk en dus ook haar smaak. Toen besteedde ze daar weinig aandacht aan, maar inmiddels vindt ze het een groot gemis.

Angela bezoekt onderzoeker Postma in het Geur- en Smaakcentrum. Ze doet een geurtest en wat blijkt: haar reuk is wel degelijk aanwezig, maar lijkt 'door elkaar geroerd'. "Sommige geuren vervagen helemaal, andere zijn niet meer hoe ik ze ken. Citroen kan bijvoorbeeld ineens chemisch of heel erg vies ruiken."

Opgesloten

Iets soortgelijks overkwam Wesley die rond de jaarwisseling corona kreeg. Op oudjaarsdag kon hij van het ene op het andere moment niets meer proeven of ruiken. Op oudejaarsavond proefde hij alleen nog sterke schimmelkaas, de volgende dag kon hij ook dat niet meer proeven. Inmiddels zit hij niet meer in quarantaine, maar hij voelt zich nog steeds 'opgesloten'. "Je reuk blijkt zo belangrijk, je doet als mens heel veel met je reuk. Ik weet bijvoorbeeld nu helemaal niet meer of ik onaangenaam ruik, of hoe het hier in huis ruikt."

Bij Wesley gaat het gelukkig weer de goede kant op. "Ik las dat je kan oefenen door aan verschillende oliën te ruiken. 'Mindful ruiken', noemen ze dat. Elke dag vol aandacht boven zo'n flesje hangen. Lavendel voor je zien, je inbeelden dat je lavendel ruikt. Op die manier lijkt mijn reuk stukje bij beetje terug te komen."

Ruiken vanuit het instinct

Het reuk- en smaakorgaan is een essentieel onderdeel van de mens. Dat was in de oertijd al zo en is met ons mee ontwikkeld. Dat zie je goed bij baby's, vertelt Elbrich Postma. "Als een baby iets bitters binnenkrijgt, zal die gelijk heel vies kijken. Giftige bessen zijn bijvoorbeeld vaak bitter, vandaar die afkeer. Die reflex zit verankerd in het menselijk systeem. Geef je een baby iets zoets, dan gaat die meteen lachen en blij kijken. Zoet is een veilige smaak."

Op je tong heb je smaakpapillen. Maar de neus is even belangrijk bij het proeven. Met het wegvallen van reuk, wordt de menselijke intuïtie verstoord, legt de onderzoeker uit. Je ruikt en proeft bijvoorbeeld geen gevaar meer. Bijvoorbeeld als etenswaren bedorven zijn. En dat is niet het enige. Ook een gaslek of brand ruik je niet meer.

Herinneringen missen

De geur van je partner, ouders, kind, je eigen huis: allemaal zijn het herkenbare geuren, die je normaal gesproken niet altijd bewust ruikt, maar die je wel een veilig en herkenbaar gevoel geven.

"Die herkenningen vallen allemaal weg", vertelt ook Kirsten Jaarsma van patiëntenvereniging voor mensen met anosmie reuksmaakstoornis.nl. "Door die herkenningen te missen, vallen intuïtieve gevoelens van geborgenheid en veiligheid op basis van reuk weg."

Mindful ruiken

Zo'n acht op de tien mensen die hun reuk verliezen, kunnen die weer terugkrijgen. "Mensen die lang hun reuk kwijt zijn, gaan op een gegeven moment vieze of vervormde geuren ruiken. Dat is een teken dat de hersenen de reuk weer aan het opstarten zijn. Je hersenen proberen weer contact te maken met bepaalde zenuwen die geur herkennen", vertelt Postma.

Je kan je reuk en hersenen ook trainen, door elke dag aan verschillende geurende oliën te ruiken. Dat vergt wel veel discipline, elke dag een aantal keer mindful ruiken aan verschillende geuren, en dat gedurende enkele maanden tot misschien wel een jaar.