Je DNA laten testen bij de apotheek om zo een heel precies op jouw lichaam gericht geneesmiddelenadvies te krijgen: dat kan sinds kort bij 17 apotheken in Nederland. 'Het is de toekomst', zegt bijna iedereen, maar er is ook kritiek.
Hoe iemands lichaam reageert op een bepaald medicijn is op dit moment nog vaak nattevingerwerk. De voorgeschreven doseringen zijn meestal gemaakt voor de gemiddelde standaard. Sommige mensen bijvoorbeeld nemen medicijnen snel op in hun bloed, terwijl anderen dat juist heel traag doen. Met een DNA-test kunnen bepaalde genen in beeld gebracht worden waarmee de doseringen en het soort medicijnen heel precies kunnen worden bepaald. Fijn voor de patiënt, maar deskundigen zijn ook bang voor onduidelijkheid omdat er bij deze apotheekketen gewerkt wordt met een Amerikaanse DNA-test die verschilt van de Nederlandse testen. "Het geeft verwarring en onzekerheid, en is dus niet wenselijk."
Medicijnen op maat
Alliance Healthcare Nederland is de keten van apotheken die sinds kort voor iedereen die dat wil DNA-testen aanbiedt waarbij gekeken wordt naar bepaalde genen die van belang zijn voor de effectiviteit van medicijnen op jouw lichaam. Hiermee kunnen medicijnen meer op maat worden aangeboden en wordt voorkomen dat mensen teveel of te weinig van een bepaald medicijn binnen krijgen. Dat heeft namelijk alles te maken met de genen.
Apotheker Gertjan Hooijman denkt dat veel mensen hier gebruik van gaan maken: "We gaan die testen aanbieden aan mensen die bijvoorbeeld vreemd reageren op medicijnen, maar ook aan diegenen die willen weten of medicijnen optimaal zijn afgestemd op hun lichaam. Dat is met zo'n DNA-test goed te zien. Veel mensen gebruiken namelijk een bepaalde bloedverdunner ter voorkoming van een tweede hersen- of hartinfarct. Die werkt bij 5-10 procent van hen gewoon nauwelijks tot niet. Dat kan je beter maar weten via zo'n DNA-test."
Amerikaanse test
De apothekersketen werkt met een DNA-test van het Amerikaansen bedrijf OneOme. Hier in Nederland wordt eerst wangslijm afgenomen, dat naar Amerika wordt gestuurd om te testen. Daar wordt gekeken naar 27 genen en de effecten op 300 medicijnen.
De uitslag wordt terug naar Nederland gestuurd en door de apotheker uitgebreid besproken met de cliënt. Met het advies kan die naar de huisarts of de behandelaar om vervolgens samen met de apotheker te kijken of de medicijnen moeten worden aangepast.
Zo wordt via DNA bepaald welk medicijn het beste werkt
Je lichaam bestaat uit vele miljarden cellen. In elk van die cellen zit DNA. Dat DNA bestaat weer uit miljoenen kleinere deeltjes: je chromosomen. Die zijn opgebouwd met pakketten erfelijke informatie met kleinere stukjes DNA: je genen. Daar zijn er zo'n 20.000 tot 25.000 van. Via de DNA-test die bij de apotheek wordt afgenomen wordt er gekeken naar een kleine selectie. Die selectie van genen zegt meer over de mate waarin bepaalde enzymen in je lever werken.
Werkt een enzym namelijk te snel, dan krijg je minder van sommige geneesmiddelen in je bloed. Werkt het te langzaam, dan krijg je misschien wel teveel van het medicijn in je bloed. Dat kan bijwerkingen tot gevolg hebben. Met de DNA-test die nu wordt aangeboden zou je kunnen kijken hoe de enzymen bij jou werken. Dat kan bijvoorbeeld wanneer je vreemd reageert op een medicijn, maar ook als je gewoon nieuwsgierig bent.
'Initiatief gaat te ver'
Hoogleraar farmacogenetica Ron van Schaik is dé autoriteit op dit gebied. Tegen aanbieden van DNA-tests via apotheken is hij niet, hij voorziet zelfs dat dit in de toekomst de standaard wordt. Maar aan de huidige proef kleven wat hem betreft wel bezwaren. "Ik vrees dat een aantal apothekers het rapport rechtstreeks aan de patiënt zal geven en dat men onvoldoende kennis heeft om alle informatie van deze Amerikaanse testen juist te interpreteren."
De Amerikaanse test kijkt namelijk naar 27 genen die invloed zouden kunnen hebben op medicijnen in plaats van de in Nederland bewezen 13 genen. Van Schaik is daar kritisch op: "Het initiatief van deze apotheekketen gaat mijns inziens te ver: het sluit niet aan bij de Nederlandse situatie en presenteert resultaten waarover wij in Nederland nog geen uitspraak hebben gedaan, dan wel nog niet overtuigd zijn van het bewijs om dit klinisch toe te passen. Een apotheker die niet is aangesloten bij dit project, of een huisarts die geconfronteerd wordt met deze uitgebreidere rapportage, zal niet met dit rapport overweg kunnen. Het geeft verwarring en onzekerheid, en is dus niet wenselijk."
Verwarring en onzekerheid
Hoofd Ziekenhuisapotheek Hans Mulder van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen is gespecialiseerd in het middels het DNA afstemmen van medicijnen bij psychiatrisch patiënten. Hij zegt dat het uiteindelijk ook kan leiden tot het niet optimaal gebruiken van medicijnen door de patiënt: "Deze test heeft een paar voorbeelden waar het bewijs onvoldoende voor is. Het gevaar bestaat dat een patiënt een bepaald middel niet gaat gebruiken terwijl dit wel het beste voor hem is."
Apotheker Gertjan Hooijman zegt in een reactie dat het klopt dat in Nederland van slechts 13 genen evident bewezen is dat ze effect hebben op de medicijnrespons.: "De kennis omtrent het effect van deze genen ontwikkelt zich zo snel dat er internationaal bewijs is dat ook voor die andere 14 genen inmiddels literatuur is omtrent het effect. In Nederland is deze literatuur echter nog niet beoordeeld, wij nemen die waarschijnlijkheid al wel mee in onze testen."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.