Marloes beoordeelt of asielzoekers hier mogen blijven of niet: 'Je moet het niet persoonlijk maken, anders kun je je werk niet doen'

Al maanden is het volop in het nieuws: het aanmeldcentrum in Ter Apel. Hoe is het om daar te werken? Marloes voert gesprekken met de asielzoekers, op basis waarvan wordt bepaald of ze hier mogen blijven: "Ik vind het super boeiend werk."

De IND, de Immigratie- en Naturalisatie Dienst, is de instantie die de aanvragen van asielzoekers behandelt. Marloes Rotensen werkt er al sinds 2011. De laatste tijd zijn de wachttijden bij de IND enorm opgelopen en daarmee neemt ook de werkdruk toe voor medewerkers.

Hoor- en beslismedewerker

Marloes is hoor- en beslismedewerker en voert persoonlijke gesprekken met de asielzoekers. Deze zogenaamde gehoren vindt ze bijzonder mooi om te doen. "Elke zaak is een nieuwe zaak. Ik heb me nog nooit verveeld, daarom doe ik dit werk ook al zo lang."

Een asielzoeker meldt zich bij de IND voor een kort aanmeldmoment. Daarna moet iemand naar de Vreemdelingenpolitie en vervolgens volgt er nog een oriënterend gesprek bij de IND. In deze eerste stappen liepen de wachttijden de afgelopen maanden op, daarom sliepen er veel mensen buiten in Ter Apel.

'Situatie Ter Apel doet wat met je'

Als iemand deze eerste stappen heeft gehad, is het wachten op het gesprek met de hoor- en beslismedewerker, zoals Marloes. Ook daarvoor zijn de wachttijden tegenwoordig veel langer dan gebruikelijk. Sommige asielzoekers moeten meer dan 1,5 jaar wachten op hun definitieve gesprek.

Ook Marloes zag de afgelopen maanden de honderden mensen buiten slapen in Ter Apel. Ze rijdt erlangs onderweg naar haar kantoor bij de IND. "De situatie nu in Ter Apel was anders dan anders. Elke ochtend zie je dat er allemaal mensen voor de poort liggen. Dat doet wat met je."

Al langer achterstanden wegwerken

Nu ziet Marloes naast de crisis van de afgelopen maanden wel dat het altijd al druk was. "In 2020 was er een taskforce om vorige achterstanden weg te werken, maar dat was niet gelukt. Die moesten wij toen ook wegwerken. Dat bracht ook al drukte met zich mee, en eigenlijk is die drukte nooit meer over gegaan."

Toch haalt ze nog altijd voldoening uit de gesprekken die ze voert. "Het is altijd de combinatie van het persoonlijke contact en de juridische kant, met daarin de vraag of iemand recht heeft op asiel."

Het gehoor

"De gesprekken met de asielzoekers kunnen een halve of zelfs een hele dag duren, dat is afhankelijk van wat iemand inbrengt. Je laat in eerste instantie de asielzoeker diens verhaal in eigen woorden uitleggen, daarna stel je je vragen verder op. Je leest je in en het is altijd ontzettend boeiend."

Soms is een beslissing snel te maken, maar er zijn ook lastigere zaken. Het kan daarbij gaan om asielzoekers die bijvoorbeeld homoseksueel zijn, of een ander verhaal hebben dat het voor de IND moeilijker maakt om een goede afweging te maken.

Buikpijngesprekken

Er kan dan sprake zijn van zogenaamde 'buikpijngesprekken'. "Soms voldoet iemand niet aan sommige regels. Dan denk je dat iemand eigenlijk toch wel een verblijfsvergunning zou moeten krijgen, maar dan kom je er niet toe." Binnen de lijnen van het dossier kan er dan niet genoeg worden gedaan om iemand kans op een vergunning te geven.

"We hebben wel de mogelijkheid om te sparren met collega's en er is zelfs een zogenaamd 'knopen-doorhak-team'. Daar kan je met elkaar overleggen om te zien wat je verder kan doen, je staat daar als medewerker niet alleen in."

'Niks is zwart-wit'

"LHBTI-vluchtelingen zijn lastig te onderbouwen, net als mensen die zeggen dat ze bekeerd zijn tot een ander geloof en daarom niet meer veilig zijn in hun last van herkomst. Niks is zwart-wit, maar dat zijn echt hele lastige zaken."

"Je moet dan uitgaan van geloofwaardigheid, maar wanneer is die voldoende? Daar hebben we wel werkinstructies voor. Uiteindelijk moet je toch een beslissing nemen."

Vier-ogen principe

Degene die het gehoor met een asielzoeker doet, maakt niet de beslissing over die persoon: dat is het zogenaamde 'vier-ogen principe'. Het betekent dat Marloes de beslissing neemt over gehoren die haar collega's hebben gedaan, en haar collega's weer besluiten maken op de gehoren die zij voerde.

"Soms heb je wel een gevoel dat niet past binnen het dossier dat je aan je collega geeft, dat kan je dan wel meegeven. Verder is het recht toe recht aan, uit het gehoor kan genoeg blijken."

Geloofwaardigheid

"Je baseert je bij het besluit op de tekst, op het papier dat je krijgt van je collega. Je leest de documenten en de verklaringen van de asielzoeker. Die beoordeel je op geloofwaardigheid."

"Je gaat na: wat voor risico heeft iemand bij terugkeer naar het land van herkomst? Dan maak je het oordeel." Volgens Marloes passen de regels en procedures goed bij de praktijk.

'Je gaat niet over één nacht ijs'

Marloes benadrukt dat ze niet altijd stil kan blijven staan bij het feit dat ze een besluit moet maken met gevolgen voor de rest van iemands leven. "Je maakt een zorgvuldig besluit en gaat daarmee niet over één nacht ijs. Als er dan toch een afwijzing uitkomt, heb ik daar vrede mee, want je doet dat op basis van goede argumenten."

"Als je steeds denkt, ik beslis over iemands leven, dan maak je het wel heel erg persoonlijk. Je moet ook je werk kunnen blijven doen."