Mark Rutte en zijn schizofrene relatie met de PvdA

Dat was slim van de premier-lijsttrekker Mark Rutte. De economie staat er “puik” voor en de “crisis ligt achter ons” en zonder de Partij van de Arbeid was dat nooit gelukt. Voor het geval dat de factcheckers meteen opschrikken: het klopt, dat van de Partij van de Arbeid zei Mark Rutte dus niet. 

De “tocht door de woestijn”, zoals de premier de afgelopen vierenhalf jaar noemt, is afgelopen en dat komt door iedereen en vooral door “zeventien miljoen Nederlanders”. Nooit geweten dat ook ik coalitiepartner was. Had Rutte dat eerder gezegd, dan was ik wel een keer aangeschoven tijdens het wekelijkse kabinetsberaad in de Trêveszaal op het Binnenhof.

Schizofreen, zo zou ik Rutte's relatie met de PvdA willen noemen. Ik heb eerder op deze plek de VVD-PvdA-coalitie een huwelijk zonder liefde genoemd. Je kan ook zeggen dat de relatie niet is wat het lijkt of andersom. Hoe dan ook, Rutte had niet zonder de PvdA de rit kunnen uitzitten, al veinst hij altijd dat hij zijn coalitiepartner liever voor een ander had ingeruild. De afgelopen jaren kwam partnerruil niet uit, maar politiek-relationeel is Rutte niet honkvast. Rutte is flexibel genoeg om de wind, of die nu van rechts of van links komt, op te vangen. Nu zegt hij weer dat een nieuwe coalitie met de PvdA niet voor de hand ligt, maar voor de kiezer gold dat ook al in 2012. Volgens mij maakt het de VVD-leider in principe geen bal uit met wie hij in een kabinet zit, als hij voorlopig maar zijn bureau in het Torentje behoudt. Net zo het uitkomt.

Die relatie met de PvdA fascineert mij. Ik ken al de vileine opmerkingen over de PvdA zo langzamerhand van buiten. Dat hij - hij zei het afgelopen week ook weer - met de PvdA over bijna alles van mening verschilt, dat PvdA’ers zulke “aardige en betrouwbare mensen zijn” maar dat ze wel hele “vreemde standpunten” hebben en ook het vroegere werk staat mij helder bij: als je de PvdA het beheer over de woestijn geeft, is binnen de kortste keren het zand op. Het is een oude plaat die Rutte steeds weer afdraait om het VVD-electoraat gerust te stellen dat je de ‘vijand’ altijd in de gaten moet houden. Maar wat je van de coalitie ook vindt, het overeind blijven en de successen zijn, naast wat niet is gelukt, een gezamenlijke prestatie.

Die prestatie wordt daarentegen niet door beide coalitiepartners gezamenlijk uitgevent. Rutte heeft er in de verkiezingscampagne geen belang bij succes te delen. Zeuren over wat mis ging, daar hoor je VVD’ers meestal niet over. Noem het pragmatische vergeetachtigheid. Bij PvdA’ers is juist het omgekeerde extreem goed ontwikkeld. Wat niet is binnengehaald, wordt doorgaans goed onthouden en succes wordt als vanzelfsprekend en daarom bijna als onbelangrijk gezien.

Lastig is het voor PvdA-lijsttrekker Lodewijk Asscher de juiste toon te vinden. Het PvdA-verkiezingsprogramma staat mijlenver af van het gevoerde regeringsbeleid en dan moet je als lijsttrekker niet raar opkijken dat je vervelende vragen krijgt: wat heeft u als vicepremier al die jaren gedaan? Niet voor niets is er midden vorig jaar in de PvdA een interne discussie geweest om uit het kabinet te stappen om de handen vrij te hebben richting verkiezingen. Maar dat heeft de partijleiding niet aangedurfd. Het 'eerlijke verhaal' van de PvdA is voor een belangrijk deel het succesverhaal van Mark Rutte. Leg dat maar eens uit. En dat van die relatie? Mark Rutte zit net zo makkelijk na de verkiezingen weer in een kabinet naast Lodewijk Asscher. Maar dan moet er wel iemand op de PvdA stemmen...