Lopen kiezers weg bij CDA en VVD door stikstofplannen? En 4 andere vragen aan politiek commentator Joost Vullings

Minister Van der Wal kondigde vrijdag aan dat het kabinet stikstof in sommige delen van het land tot wel 70 procent wil terugdringen. Maar bij coalitiepartijen CDA en VVD heeft dat geleid tot onrust. Politiek commentator Joost Vullings legt uit waarom.

1. Waarom komt coalitiepartij CDA vandaag met kritiek op de stikstofplannen?

"De onrust op het VVD-congres konden we dit weekend zien, maar dat was niet het geval bij het CDA. Achter de schermen zijn CDA'ers in de pen geklommen, hebben ze gebeld en gemaild met de achterban. Iedereen was toch wel geschrokken van de stikstofplannen."

"Daar werd vandaag goed over gesproken in de fractie. Toen Pieter Heerma naar buiten kwam, gaf hij een stevig signaal af door te zeggen dat het 'fundamenteel anders' moet. Je krijgt daarbij toch het gevoel dat ze de hakken in het zand zetten."

2. Wat gaat het CDA dan 'fundamenteel anders' doen?

"Het klinkt stoerder dan het is. Heerma zei dat de plannen op deze manier niet uitvoerbaar zijn, maar een uitvoeringsplan ligt er ook nog niet eens. Verder klinkt het goed dat hij alternatieve manieren wil vinden, maar wat houdt dat in? Daarnaast wil hij kijken naar andere sectoren, maar dat gebeurt al. Daar is ook politiek draagvlak voor."

"Het is vooral een boodschap naar de achterban dat ze deze plannen zo zacht mogelijk willen uitvoeren. Hij zegt niet dat ze de analyse niet delen en dat er meer stikstof uitgestoten moet kunnen worden. Hij verwerpt niet de hele gedachte van deze aanpak."

3. Welke gevolgen heeft dit voor de relatie met de achterban?

"Het is opmerkelijk dat de VVD en het CDA aangeven niet meer te twijfelen aan de cijfers over stikstof. Dat deden ze in de vorige kabinetsperiode namelijk wel. Nu zijn er geen politieke ontsnappingsroutes meer. VVD en CDA betalen nu de rekening voor jarenlang niet eerlijk zijn: ze gaan delen van hun achterban verliezen. Dat zie je ook aan de BoerBurgerBeweging die stijgt in de peilingen."

"Een VVD'er zei onlangs tegen mij dat de stikstofplannen nu eenmaal de juridische realiteit zijn. 'Wij kunnen de boeren wel tegemoet willen komen, maar de rechter steekt daar een stokje voor. We moeten als politiek nu aan de slag, de tijd van trucjes is voorbij. Het zijn regels die gemaakt zijn, dus het moet gewoon', zei hij."

4. Maar op het VVD-congres werd er tegen de plannen gestemd?

"Ja, er is een kloof binnen de VVD. Je hebt de ouderwetse agrarische achterban: de boeren en de bedrijven eromheen die vaak meer verdienen dan de boeren zelf."

"Maar je hebt ook de jongere VVD'er die liever een huis heeft dan een speklapje. Als het erop aankomt, kiest de VVD bouwers boven boeren."

5. Hoe gaan deze plannen door de Tweede Kamer komen met coalitiepartijen die het oneens zijn?

"Als ze een meerderheid willen voor de stikstofplannen, hebben ze op dit moment niets aan de rechtse partijen in de Tweede Kamer. Ze moeten dus echt naar links gaan kijken."

"En de linkerpartijen zullen er niet losjes mee omgaan, die willen nog verder gaan. Dus het CDA kan wel zeggen dat ze voor de achterban blijft strijden, maar die ruimte is nu heel erg klein. De ChristenUnie probeerde ook zo zacht mogelijk te zijn met de vorige minister, Carola Schouten, maar je kan geen compromissen meer sluiten."