Het is dé angstdroom van de EU; nieuwe groepen migranten die ongecontroleerd door Europa trekken. En dat weten onze buurlanden. Nu is het Loekasjenko, eerder zetten Erdogan en de Marokkaanse koning de EU onder druk met migranten aan de grens.
De Marokkaanse koning Mohammed VI vaart in de zomer van 2014 met zijn speedboot in de buurt van de Spaanse enclave Ceuta. Als de Spaanse kustwacht hen aanhoudt en de mensen aan boord vraagt of ze zich kunnen legitimeren raakt hij diep beledigd. Hij besluit het Spanje betaald te zetten en zet de grens naar de Spaanse enclaves Melilla even open. Enkele duizenden migranten bereiken in twee dagen Spaans grondgebied.
'Kraan' met migranten
In mei van dit jaar gebeurt dat opnieuw. Spanje en Marokko belanden in een politiek conflict over de Westelijke Sahara en ineens bereiken grote aantallen Afrikaanse migranten Ceuta. En niet alleen Marokko draait wel eens aan deze 'kraan' met migranten, ook Erdogan wist in maart 2020 de gevoelige plek van de EU te vinden.
De Turkse president wilde toen meer steun van de EU voor het Turks offensief in Syrië en hij wilde meer hulp van de EU voor de miljoenen Syrische vluchtelingen die Turkije al opvangt. Erdogan schortte de Turkse grensbewaking op en bracht asielzoekers met bussen naar de grens. Wat volgde was een paniekerige situatie aan de grens, waar de Griekse grenspolitie met traangas en kogels mensen weg probeerde te houden.
Meeste zorgen over migratie
En nu heeft de Wit-Russische president Loekasjenko migranten uit onder anderen Irak en Libanon ingevlogen om de druk op Europa op te voeren. "Dit begon toen de EU sancties instelde nadat Loekasjenko een vliegtuig dwong te landen in Minsk en een journalist uit het vliegtuig haalde. Loekasjenko wil van deze sancties af", vertelt Monika Sie. Sie is directeur van Instituut Clingendael en lid van de Adviesraad Internationale Vraagstukken, een orgaan dat het kabinet adviseert.
Volgens haar is migratie de achilleshiel van de Europese Unie omdat veel burgers zich er zorgen over maken. "In de buitenland-barometer, die Instituut Clingendael afgelopen februari publiceerde, zagen we al dat van alle problemen met betrekking tot het buitenland, Nederlanders zich het meest zorgen maken over illegale migratie. Daarnaast is het ook een onderwerp dat voor veel verdeeldheid zorgt."
Europees asielbeleid
En zo kunnen enkele duizenden migranten aan de grens van de Europese Unie met 450 miljoen inwoners toch voor paniek zorgen. Hoe voorkomen we nu dat als deze crisis met Wit-Rusland bezworen is, de volgende buurman besluit de EU onder druk te zetten met migranten?
De sleutel daarvoor ligt in een Europees asielbeleid, zegt Sie. Daarmee heeft de EU weer controle en kan de angst voor irreguliere migratie worden weggenomen. "Door deze crisis met Wit-Rusland is er nu momentum om hierop door te pakken", zegt ze. Na de vluchtelingencrisis in 2015 werd de noodzaak voor een Europees asielbeleid ook gevoeld, toch is het er nog altijd niet van gekomen.
Advies aan het kabinet
"Dat komt omdat verschillende Oost-Europese landen de noodzaak niet zo voelen en dwarsliggen", zegt de Clingendael-directeur. De asielzoekers komen over het algemeen binnen in Zuid-Europa en reizen door naar Noord-Europa. Oost-Europese landen willen helemaal geen vluchtelingen opvangen. De Hongaarse premier Orbán zegt, mijn land is een christelijk land en we hoeven niet mee te doen aan dat multiculturele experiment."
Toch is een werkend asielbeleid volgens Sie de enige optie om te voorkomen dat de EU door buurlanden gechanteerd kan blijven worden. In een advies aan het kabinet hierover schreef Sie met haar collega's van de Adviesraad Internationale Vraagstukken dat solidariteit tussen de EU-landen en goede afspraken met voornamelijk Afrikaanse landen over terugkeer van afgewezen asielzoekers belangrijke peilers zijn.
Fort Europa
De Europese Commissie deed eerder een vergaand voorstel om ook de Oost-Europese landen aan boord te krijgen. Zij moesten dan maar als 'uitsmijter van Europa' gaan fungeren en het terugkeerbeleid voor hun rekening nemen. "Een heel vergaand voorstel om toch de impasse te doorbreken", vindt Sie.
Zij voorziet een 'Fort Europa', met goed bewaakte buitengrenzen. "Maar in de muren van dat fort moeten poorten zitten. Zo moet de EU een deel van de meest kwetsbare mensen uit vluchtelingenkampen hervestigen in Europa, en moeten er legale manieren komen om in de EU te werken en weer terug te reizen. Zo hebben we ook iets te bieden aan onze buurlanden die de illegale migratie voor ons tegenhouden."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.