Vlak voordat Willem-Alexander zijn 10-jarig jubileum als koning viert, zijn zijn populariteitscijfers nog altijd relatief laag. 55 procent heeft vertrouwen in de koning, ongeveer evenveel als vorig jaar. Voor 10 jaar koningschap krijgt hij een 6,1.
Dat blijkt uit onderzoek onder bijna 28.000 leden van het Opiniepanel. Sinds het aantreden van de koning in 2013 peilt EenVandaag elk jaar het vertrouwen. Vorig jaar bereikte dat een dieptepunt met 54 procent. Dat blijft dit jubileumjaar dus gelijk. Ook het cijfer van koningin Máxima is niet gestegen. In haar heeft, net als vorig jaar, 61 procent vertrouwen.
10 jaar vertrouwenscijfers
Bij zijn inhuldiging in 2013 zijn veel mensen hoopvol: driekwart had er 10 jaar geleden vertrouwen in dat Willem-Alexander het goed zou gaan doen. In de daaropvolgende jaren stijgen de cijfers. Veel mensen vinden dan dat de koning moderner is dan zijn moeder en zijn betrokkenheid bij de MH17-ramp wordt gewaardeerd. De populariteit bereikt in 2018 na 5 jaar een hoogtepunt: mensen vinden Willem-Alexander betrokken en benaderbaar.
Maar in coronatijd groeit de kritiek. Verschillende corona-blunders zoals de vakantie naar Griekenland en het verjaardagsfeestje van Amalia met te veel gasten worden de koning zwaar aangerekend. Vorig jaar had nog maar iets meer dan de helft nog vertrouwen.
Niet van deze tijd
Dat is dus ook zo in 2023. Fouten uit het verleden blijven de koning achtervolgen en ook het gevoel dat het koningshuis te duur of zelfs overbodig is, raakt Willem-Alexander. "Het gebrek aan vertrouwen zit niet per se in hem", schrijft iemand. "Het is het instituut dat niet meer van deze tijd is."
Die opvatting wordt breder gedeeld. Gevoed door de coronablunders van het koninklijk paar, zwol ook de kritiek op de monarchie als staatsvorm de afgelopen jaren aan.
Jongeren verdeeld over monarchie
Het koningshuis is in de ogen van critici - naast ouderwets - te duur en onnodig in een democratie. Meer dan voorheen wordt dit jaar ook genoemd dat het voor de koninklijke familie zélf beter zou zijn als de monarchie wordt afgeschaft. De term 'gouden kooi' komt meermaals terug. Ook wordt er vaak op Amalia gewezen: "Gun dat kind haar leven", vat iemand het gevoel van velen samen. "Ze kan al geen normaal leven leiden als student en nu wordt ze ook bedreigd."
Jongeren onder de 35 jaar zijn het meest negatief. Minder dan de helft van hen steunt de monarchie, ongeveer evenveel jongeren willen liever een republiek. Van iedereen wil de grootste groep (54 procent) de monarchie wel behouden. Voorstanders vinden het een mooie traditie die zorgt voor een goede uitstraling in het buitenland. En bovenal werkt het koningshuis volgens veel mensen verbindend.
Neutraliteit
Datzelfde wordt ook gezegd over de koning en koningin, over wie velen ook positief zijn. Willem-Alexander wordt getypeerd als 'attent' en Máxima als 'charmant'. Beide worden geprezen om hun persoonlijke contact met mensen uit alle lagen van de bevolking.
Ook wordt neutraliteit van de koning gewaardeerd. "Hij is een van de weinigen in Nederland die neutraliteit en objectiviteit uitstraalt. O zo fijn om te hebben in deze tijden van polarisatie."
Rapportcijfers
Ook voorstanders van het koningshuis zien dat er de afgelopen 10 jaar fouten zijn gemaakt. Maar dat laat volgens hen zien dat de koning ook maar een mens is. Velen geloven dat de koning geen kwaad in de zin heeft, maar vinden hem wel 'klungelig'. Ook komt hij op sommigen onzeker over, onder andere door de manier waarop hij toespraken geeft, onzeker over.
Terugkijkend krijgt Willem-Alexander voor 10 jaar koningschap gemiddeld een 6,1. Máxima scoort net iets hoger. Voor haar tijd als koningin krijgt ze een 6,5.
Nieuwe generatie
Toenmalig koningin Beatrix wilde haar taken in 2013 overdragen aan 'een nieuwe generatie'. Volgens bijna tweederde (63 procent) van de 65-plussers, die het koningschap van zowel Beatrix als Willem-Alexander hebben meegemaakt, is die laatste er het afgelopen decennium in geslaagd het gezicht te zijn van de nieuwe generatie. Zij vinden Willem-Alexander moderner en zien dat hij dichter bij de mensen staat dan zijn moeder.
Tegelijk ziet nog niet de helft (47 procent) van de deelnemers jonger dan 35 jaar de koning als uithangbord van een nieuwe generatie. Hij probeert het volgens jongeren wel. De podcast die de koning met radio-dj Edwin Evers maakte wordt dan ook toegejuicht. Maar in de ogen van veel jongeren blijft Willem-Alexander een koning in een paleis met een riante toelage en veel regels. "Misschien kán het ook gewoon niet moderner", schrijft iemand.
Over het onderzoek
Het onderzoek is gehouden van 9 tot en met 16 april 2023. Aan het onderzoek deden 27.792 deelnemers van het EenVandaag Opiniepanel mee. Het onderzoek is na weging representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Het Opiniepanel bestaat uit 80.000 leden.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.