Paul Rusesabagina was ooit de held uit de film Hotel Rwanda, waarin te zien is hoe hij in 1994 ruim 1.200 Tutsi's redde. Nu staat hij terecht voor terrorisme. Binnenkort is de uitspraak. Er zijn grote twijfels over hoe eerlijk zijn proces was.
Volgens zijn adoptiedochter Carine Kanimba (28) is de aanklacht tegen Rusesabagina vals; een eerlijk proces heeft hij niet gehad. "Hij is tegenstander van de dictatuur in Rwanda, om die reden ontvoerd en tegen zijn wil het land binnengebracht."
Wekenlang gemarteld
"Hij is daar gemarteld en al zijn rechten zijn hem ontzegd", vertelt ze. "Hij zat wekenlang in eenzame opsluiting en is er fysiek slecht aan toe." Ook kon hij volgens haar lang niet bij zijn processtukken. "Op een gegeven moment besloot hij daarom de zittingen niet meer bij te wonen. Hij mag ook niet de advocaat zien die hij wil. Alleen de twee Rwandese advocaten mogen hem bezoeken."
Kanimba is het kind van de broer van Paul, die samen met zijn echtgenote, beide Tutsi's, werden vermoord. Paul adopteerde Carine en haar zus Anais. Zij heeft momenteel haar leven in New York tijdelijk gestaakt om zich in hun familiehuis in het Belgische Kraainem, in te zetten voor haar vader.
Wie is Paul Rusesabagina?
Paul Rusesabagina is bekend geworden als de held uit de film Hotel Rwanda. Hij was toen assistent-manager van een hotel in Kigali. Dat hotel werd overstroomd met vluchtelingen en hij redde meer dan 1.268 Tutsi's en gematigde Hutu's uit handen van de Hutu-milities door ze daar op te vangen.
Aanvankelijk was hij bondgenoot van de huidige president Paul Kagame, die met zijn Tutsi-rebellenleger vocht tegen de Hutu's. Daarna groeide hij uit tot een fel criticus, omdat Kagame zich in zijn ogen tot een dictator ontwikkelde die iedere vorm van kritiek in de kiem smoort en mensenrechten schendt. Hij schreef hier een boek over.
Paul werd lid van een politieke oppositie-partij PDR, die later opging in een coalitie van oppositie-partijen, MCRD, die ook een gewapende vleugel heeft, FLN, die aanslagen pleegt. Na de genocide verhuisde hij naar België, waar hij de Belgische nationaliteit kreeg.
Geen eerlijk proces
Ook de Nederlander Cornelis Bik, die in die dagen van de genocide directeur van het hotel was, is er zeker van dat Paul geen eerlijk proces krijgt. "Het is een showtrial. Paul gaat daar zijn leven doorbrengen. Hij is nu 68 jaar, die komt daar niet meer uit."
Bik moest in 1994 zelf, op advies van de Nederlandse ambassade, zijn hotel in de steek laten en Kigali ontvluchten. Hij gaf de sleutels van het hotel over aan Paul. "Paul is een prachtig man, af en toe vergelijk ik hem met Nelson Mandela. Hij zag zichzelf niet als een held, maar hij beschouwt zichzelf als iemand die zijn best deed om mensen te beschermen. Dat deed hij door diplomatiek te overleggen en de aanvallers te overtuigen, soms met een een fles whiskey."
In de val gelokt
Het was augustus 2020 dat haar vader is ontvoerd, vertelt Carine. Hij zou zijn misleid door een inlichtingenagent van het Rwandese regime. "Mijn vader was vanuit Texas naar Dubai gevlogen. Daar had hij een afspraak met een Burundese geestelijke die hem zou meenemen naar Burundi om lezingen te geven over zijn werk als activist. Maar het privé-vliegtuigje landde niet in Bujumbura. maar in de Rwandese hoofdstad Kigali."
Carine kreeg 4 dagen geen contact met hem. Toen zag zij hem op de Rwandese tv, geboeid, in gevangenistenue, beschuldigd van onder meer terrorisme. "Ze willen een voorbeeld stellen: 'als we Rusesabagina kunnen krijgen, dan is niemand veilig voor ons'."
Inbraken en doodsbedreigingen
Bik gaat ervan uit dat Paul zonder internationaal arrestatiebevel naar Kigali is gehaald, om hem monddood te maken. "Hij is waarschijnlijk bekender dan de president, en dat mag niet. Ze zeggen gewoon dat het een extremist is en niemand doet wat."
De Rwandese overheid heeft niet alleen problemen met haar vader. Ook Carine wordt in België in 2021 verschillende malen geïntimideerd. "Rwanda gaat ver om mensen het zwijgen op te leggen. We hebben al eerder inbraken in Kraainem gehad en ook doodsbedreigingen."
Bestempeld als terrorist
Er circuleert een filmpje op YouTube waarop Paul Rusesabagina aangeeft dat, indien de politiek faalt, alle middelen geoorloofd zijn om politieke verandering teweeg te brengen. Hij zou zich daarmee achter de gewapende strijd scharen.
Het is de reden voor de Rwandese overheid om hem als terrorist te bestempelen, maar Carine ziet dat heel anders. "Ze grijpen dat aan omdat ze niets anders in handen hebben. Hij zegt nergens dat ze geweld moeten gebruiken. Hij zegt dat mensen moeten opkomen voor hun rechten en mijn vader vecht al jaren voor vrede en verzoening. "
'Paul is onschuldig'
Ook Bik is ervan overtuigd dat Paul onschuldig is. Hij wil opkomen voor zijn voormalig werknemer door na 27 jaar zwijgen nu openlijk te spreken. Eerder durfde hij dat niet. "De macht van Kagame is zo groot. Zodra je kritiek hebt op het regime dan ben je de pineut, ook buiten Rwanda."
Hij is erg teneergeslagen omdat de politici zo weinig doen. "Het Europees Parlement heeft wel een resolutie geaccepteerd en gezegd dat ze gaan kijken naar wat er allemaal gebeurt, maar niemand stuurt er een vliegtuig heen."
Mogelijk levenslang
Bik probeert zich in te beelden hoe Paul zich moet voelen. "Je bent Belg, je wordt ontvoerd en de wereld reageert niet. Dan word je toch wanhopig."
Carine verwacht een veroordeling, waarschijnlijk levenslang. Ze vindt dat de internationale gemeenschap nu aan zet is. "De psychologische en fysieke marteling duurt nu al bijna een jaar; hij zit in een zeer complexe situatie. Mijn vader heeft de internationale gemeenschap nodig om die te beëindigen zodat hij weer thuis kan komen."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.