Komen er extra peilingen in aanloop naar de verkiezingen? En andere vragen over de zetelpeiling beantwoord

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen willen veel mensen weten hoe partijen ervoor staan in onze zetelpeiling. Hoe werkt die peiling eigenlijk?

Via de EenVandaag chat en via het Opiniepanel kwamen veel vragen over de zetelpeiling binnen. Onderzoeker Rozemarijn Lubbe beantwoordt ze.

Hoe werkt de zetelpeiling?

De zetelpeilingen doet EenVandaag samen met onderzoeksbureau Ipsos. Zij voeren de peilingen uit onder hun online onderzoekspanel. Mensen mogen in de onderzoeken tien stemmen verdelen, in plaats van één. Deze kunnen allemaal aan dezelfde partij worden gegeven als iemand helemaal zeker is van zijn voorkeur.

Ze kunnen ook verdeeld worden tussen twee of meerdere partijen. Zo kunnen we zien wat de eerste voorkeur van mensen is, maar ook welke partijen mensen nog meer overwegen. Deze methode geeft dus goed inzicht in hoeveel kiezers twijfelen en welke partijen echt met elkaar concurreren om dezelfde kiezer.

Worden er vanwege de komende verkiezingen vaker zetelpeilingen gepubliceerd?

Ipsos doet in principe aan het einde van elke maand een nieuwe zetelpeiling, die EenVandaag altijd de laatste dinsdag van de maand om 13.00 uur publiceert. In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen gaan we vaker peilen. Vanaf oktober elke 2 weken en de dag voor de verkiezingen publiceren we ook nog een slotpeiling.

Er zijn nieuwe zetelpeilingen op 17 oktober, 31 oktober, 14 november en 21 november. De zetelpeiling op de laatste dinsdag van november, vlak na de verkiezingen, vervalt. De eerste peiling na de verkiezingen is op dinsdag 19 december.

Waar kan ik de zetelpeiling vinden?

De uitslag van een nieuwe zetelpeiling komt om 13.00 uur op de website van EenVandaag en in de gratis Peiling-app. Als je de app hebt, kun je een pushmelding instellen voor als de zetelpeiling er is.

De zetelpeiling wordt 's middags bij EenVandaag op de radio (16.00 uur, NPO Radio1) en 's avonds op televisie gepresenteerd (18.15 uur, NPO1).

Hoe kan het dat ik als lid van het Opiniepanel geen uitnodiging heb gekregen voor de zetelpeiling?

Onderzoeksbureau Ipsos voert de zetelpeiling uit onder hun eigen panel. Leden van het EenVandaag Opiniepanel worden dus niet direct uitgenodigd voor de zetelpeilingen.

Vaak gebruiken we wel informatie uit onze EenVandaag-onderzoeken bij de publicatie van de zetels. Bijvoorbeeld om veranderingen in de zetelpeiling te verklaren of om de mening van verschillende kiezersgroepen over allerlei actuele thema's te vergelijken. Daarom vragen we ook de leden van het Opiniepanel regelmatig wat ze zouden stemmen.

Waarom doen jullie de zetelpeilingen met Ipsos?

Ipsos is een gerenommeerd onderzoeksbureau dat al jaren zetelpeilingen uitvoert. Voorheen stond de zetelpeiling van Ipsos bekend als 'De Politieke Barometer'. Voor de onderzoeken worden ongeveer 1000 mensen ondervraagd. Dat zijn er minder dan bij het EenVandaag Opiniepanel maar dat betekent niet dat het onderzoek een minder goed beeld geeft.

De selectie van de deelnemers gebeurt bij Ipsos iets anders dan bij het Opiniepanel. Mensen worden willekeurig geselecteerd om mee te doen aan het onderzoek voor de zetelpeilingen en weten vooraf niet dat ze meedoen.

De uitslagen worden op een vergelijkbare manier gecorrigeerd voor de samenstelling van de stemgerechtigde Nederlandse bevolking. Zo proberen we de verhoudingen in Nederland, bijvoorbeeld als het gaat om het aantal mannen en vrouwen, zo goed mogelijk na te bootsen.

Waarom leggen jullie niet alle partijen als aparte antwoordoptie voor in het rijtje?

Er doen 26 partijen mee aan de Tweede Kamerverkiezingen in november. Dat zijn te veel partijen om allemaal voor te leggen als we willen weten wat mensen zouden stemmen. Een deel van de partijen staat als aparte antwoordoptie bij de vraag. Deelnemers kunnen daarnaast altijd de optie 'andere partij, namelijk' aanklikken en daar een partij invullen die niet in het rijtje staat.

Zowel EenVandaag als Ipsos houdt als stelregel aan dat een partij in het rijtje antwoordopties komt als de partij minimaal een zetel heeft gehaald bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen óf als de partij door veel mensen wordt ingevuld bij de optie 'andere partij, namelijk'.

Zo kan het dat bijvoorbeeld 50PLUS en Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt tussen de antwoordopties staan. De eerste partij staat al een paar maanden op 0 zetels in de peiling maar haalde wel een zetel bij de vorige verkiezingen. En een politieke partij van Pieter Omtzigt werd, al voor de oprichting van Nieuw Sociaal Contract, zeer regelmatig door mensen ingevuld bij de optie 'andere partij'.

Belang van Nederland (BVNL) van Wybren van Haga voldeed eerst niet aan de eisen. De partij bestond nog niet in 2021 en werd niet voldoende ingevuld om als losse antwoordoptie mee te nemen. Inmiddels is dat wel het geval. Daarom nemen EenVandaag en Ipsos ook die partij mee in het rijtje antwoordopties.

Waarom noemen jullie een partij niet de grootste als die partij een zetel meer heeft?

Soms heeft een partij een of twee zetels meer dan een andere, maar zeggen we toch niet dat die partij 'groter' of 'de grootste' is. Dat zit zo. In peilingen zit altijd enige onzekerheid. We corrigeren de deelnemers zo goed mogelijk voor de samenstelling van de Nederlandse bevolking.

Maar omdat we niet alle Nederlanders ondervragen, blijft een peiling een inschatting. Daarom moet er rekening worden gehouden met onzekerheidsmarges van ongeveer 2 zetels bij grotere partijen.

Dat betekent dat de VVD, die eind september op 27 zetels stond, er eigenlijk ook 25 of 29 kon hebben. NSC had er 25, maar had zomaar ook op 23 of 27 kunnen staan. We weten dus niet zeker welke van deze partijen het grootste is en daarom zeggen we dat ook niet. Als er een of (bij grote partijen) twee zetels verschil tussen partijen zitten, noemen we die partijen ongeveer even groot.

Is een peiling een voorspelling?

Nee, zetelpeilingen zijn geen voorspelling van de uitslag van de verkiezingen. Ze geven vooral een beeld van hoe de politieke verhoudingen er op dat moment voorstaan. Dat geldt ook voor de slotpeiling die we vlak voor de verkiezingen publiceren.

Door factoren als het slotdebat, laatste wendingen in de campagne en de opkomst op de dag zelf - vooral welke kiezers wel en niet komen opdagen - is de kans groot dat de uitslag anders wordt dan bij de slotpeiling. Bovendien zijn er twijfelende kiezers die op het allerlaatste moment, soms pas in het stemhokje, definitief bepalen op welke partij ze stemmen. Een dag voor de landelijke verkiezingen in 2021 twijfelde een derde van de kiezers (33 procent) nog.