Kleinere verpakking of andere dosering: farmaceuten bedenken 'honderden trucs' voor alleenrecht op verkoop van al bestaande medicijnen

Een bestaand medicijn in een kleiner doosje of andere dosering verpakken, er patent op aanvragen en vervolgens de prijs verhogen: farmaceuten bedenken 'honderden trucs' om op die manier flink geld te verdienen, zonder een cent uit te geven aan onderzoek.

"We zien regelmatig dat er fabrikanten zijn die helemaal geen onderzoek gedaan hebben. En die profiteren van het feit dat ze een patent krijgen op iets wat al lang bestaat", zegt hoogleraar gezondheidseconomie aan de Vrije Universiteit Amsterdam Marcel Canoy.

Snel patent aangevraagd

Het meest recente voorbeeld hiervan is een goedkope pil tegen jicht die ook goed blijkt te werken tegen hartinfarcten. Terwijl Nederlandse onderzoekers die baanbrekende ontdekking deden is het een Amerikaanse farmaceut die ermee aan de haal is gegaan door er een patent op aan te vragen.

Het leidt ertoe dat het bedrijf, Agepha Pharma, als enige het middel op de markt mag brengen. En dat zorgt voor grote frustratie bij de onderzoekers, schrijft de Volkskrant vandaag. De situatie stuit ook hoogleraar Canoy tegen de borst.

'Trucje toepassen'

"Er is geen grote investering gedaan om dit geneesmiddel te ontwikkelen", legt hij zijn ongenoegen over de werkwijze van de farmaceut uit. "Er is een fabrikant geweest en die dacht: hé, wat slim. Dankjewel onderzoekers dat jullie dit ontwikkeld hebben! En die gaat zijn trucje toepassen."

Het is lang niet de eerste keer dat een farmaceutisch bedrijf op deze manier gebruikmaakt van het patentsysteem voor medicijnen, zegt de gezondheidseconoom. Vaak heeft dat tot gevolg dat de prijs van het middel tientallen keren over de kop gaat. "Een iets kleiner doosje of een kleinere verpakking: er zijn honderden trucs die bedacht worden", weet hij.

Misbruik van het systeem?

"Het is legaal mogelijk, want medicijnen zijn gebaseerd op het verkrijgen van een patent. Maar eigenlijk gaat het hier om misbruik maken van het systeem", vindt Canoy. Dat is volgens hem ontworpen om fabrikanten tegemoet te komen die veel geld hebben geïnvesteerd in de ontwikkeling van medicijnen. "Dat gaat soms om een miljard euro, of wel meer."

"Fabrikanten moeten daarvoor wel wat geld terugzien. Dat is logisch, want het zorgt ervoor dat mensen bereid zijn om geld te investeren", legt hij uit. Maar dat risico heeft Agepha Pharma in het geval van de 'nieuwe' pil tegen hartinfarcten nooit gelopen, omdat het medicijn al jaren op de markt was. Er is alleen een minimale verandering in de dosering toegepast.

Enorme prijsverhoging

Deze kwestie doet Canoy denken aan het geneesmiddel CDCA, dat onder andere namen en tegen lagere prijzen al jaren werd uitgegeven. Toen het middel ook werkzaam bleek tegen een zeldzame ziekte, rook de Italiaanse farmceut Leadiant zijn kans.

Die wist in 2017 het alleenrecht te verwerven voor de verkoop van het middel, wat gepaard ging met een enorme prijsverhoging. Jaren later, in 2021, werd dat overigens teruggedraaid door toezichthouder ACM, die het farmaceutische bedrijf ook een flinke boete oplegde. De fabrikant ging tegen die boete in beroep, die zaak loopt nu nog bij de rechter.

Gevolgen voor samenleving

Canoy benadrukt dat niet alleen patiënten de dupe zijn van dit soort praktijken. 'Meer betalen voor hetzelfde' heeft ook vooral gevolgen voor de samenleving als geheel. Want, zo zegt de gezondheidseconoom, er is meer geld uit het geneesmiddelenbudget nodig als het medicijn wordt vergoed vanuit de zorgverzekering.

"Dat geld moet ergens vandaan worden gehaald. Als we dat gaan uitgeven aan zinloze prijsstijgingen kunnen we andere mooie dingen niet meer doen van dat geld", legt de hoogleraar uit. "Denk aan het aannemen van verpleegkundigen die zo hard nodig zijn of het financieren van ouderenzorg."

'Aan het slapen'

Dus moet er wel iets gebeuren, vindt hij. "Je zou kunnen zeggen dat het kwalijk gedrag van de fabrikant is. En we weten dat de industrie erg effectief is in het frustreren van elke vorm van verscherping van de regels. Dat is heel jammerlijk."

Maar de oplossing ligt volgens hem niet alleen bij de farmaceutische industrie zelf: "Je kunt ook zeggen dat het slecht is van degene die het patent beoordeelt. Die is aan het slapen. We moeten terug naar een systeem waar patenten voor bedoeld zijn. Een fabrikant die ruimhartig wordt beloond voor het verzinnen van een truc? Daar is de patentwet niet voor bedoeld."

'Stoppen met onzinpatenten'

Dat betekent volgens Canoy dat er niet meer alléén formeel juridisch naar patenten moet worden gekeken. "Is dit een geneesmiddel dat beter is dan het vorige geneesmiddel? En is het veilig? Als het antwoord daarop 'ja' is, dan is het nu: huppatee, een patent."

Daar moeten we vanaf, vindt de hoogleraar. We moeten terug naar de basis van de patentwet en daarnaar handelen, roept hij op: "Toezichthouders moeten stoppen met het verlenen van dit soort onzinpatenten. Dat is bij uitstek een probleem dat zich leent voor een Europese aanpak."