Stemmers van onderhandelende partijen zijn het, net als hun partijleiders, oneens over de vraag wat 'hun' kabinet straks mag uitgeven. De meeste PVV-kiezers willen vooral geld uitgeven, VVD- en NSC-kiezers zijn voor de hand op de knip.
Dat blijkt uit onderzoek onder 26.000 leden van het Opiniepanel. Veel kiezers denken dan ook dat financiën, naast migratie en stikstof, een struikelblok in de komende formatieronde zal zijn. Ze nemen ondertussen een afwachtende houding aan; in de maandelijkse zetelpeiling van EenVandaag en Ipsos I&O verandert er vrijwel niks.
'Keihard onderhandelen'
Deze week is een nieuwe formatieronde gestart. PVV, VVD, NSC en BBB gaan het nu proberen eens te worden over de inhoud en willen een akkoord 'op hoofdlijnen' sluiten.
PVV-leider Geert Wilders zei dat zijn partij nu 'keihard' gaat onderhandelen. Voor veel van zijn kiezers zal dit als muziek in de oren klinken: de meesten (54 procent) vinden dat de PVV al te veel concessies heeft gedaan om tot dit kabinet te komen. Kiezers nemen dat Wilders overigens niet kwalijk, de PVV blijft op 49 zetels in de peiling. Ze vinden dat hij 'verantwoordelijkheid heeft genomen' door geen premier te worden en sommige standpunten in de ijskast te zetten. Het is nu aan andere partijen om water bij de wijn te doen, zeggen ze.
'Omtzigt gaat dwars liggen'
Of dat gaat gebeuren, is voor veel kiezers nog maar de vraag. Een minderheid van 4 op de 10 mensen (40 procent) verwacht dat de onderhandelende partijen eruit gaan komen in de nieuwe formatieronde. Ook PVV- en VVD-kiezers zijn niet echt overtuigd: van hen denkt ongeveer de helft dat de partijen het eens kunnen worden over de inhoud. NSC- en BBB-stemmers zijn hoopvoller.
PVV-kiezers verwachten massaal dat NSC-leider Pieter Omtzigt bij verschillende onderwerpen 'dwars gaat liggen'. Zo verwachten ze dat hij een strenge houding aanneemt over regels en verdragen, die vooral afspraken over stikstof en migratie lastig maken.
Begrotingstekort
VVD-kiezers noemen vooral de verschillende houdingen die partijen hebben ten aanzien van het begrotingstekort. Experts hebben gezegd dat een nieuw kabinet 17 miljard euro moet bezuinigen om gezonde overheidsfinanciën te houden. Als er niets gebeurt, wordt de staatsschuld volgens Europese regels te hoog.
Dit weekend botsten VVD-leider Dilan Yeşilgöz en Wilders nog over dat onderwerp. Yeşilgöz zei bij WNL op Zondag dat het 'een feit' is dat er de komende tijd moet worden bezuinigd. Wilders reageerde op X door te zeggen dat 'nog niks een feit' is en dat de PVV een lastenverlichting voor burgers wil.
Kiezers verdeeld over besparen
Niet alleen de partijen zijn het oneens, ook hun kiezers denken dus anders over de kwestie. Als ze moeten kiezen, zien de meeste VVD- en NSC-kiezers het liefst dat het nieuwe kabinet bespaart, ook al blijft er dan minder geld over om te besteden.
"We moeten ook aan de generatie na ons denken. Niet onze kinderen met de lasten opzadelen voor de populistische ideeën van sommige partijen nu", licht een VVD-stemmer toe.
PVV-stemmers willen niet besparen
De meeste PVV-stemmers (55 procent) zijn het daarmee oneens en vinden juist dat een nieuw kabinet níet moet besparen, ook al loopt de staatsschuld daardoor op. "Het is oneerlijk dat dit kabinet de rotzooi van de afgelopen kabinetten moet opruimen. Laat maar lekker even gaan", aldus een PVV-stemmer.
Veel andere PVV'ers zien een oplossing in het opheffen van het klimaat- en stikstoffonds en het beperken van de migratie: "Als migratie een halt wordt toegeroepen en er minder geld naar klimaatwaanzin gaat, komt het ook wel goed."
Over de onderzoeken
De zetelverdeling is gebaseerd op onderzoek van Ipsos I&O onder een representatieve steekproef van 1.016 stemgerechtigde Nederlanders. De gegevens zijn verzameld van 22 tot en met 25 maart 2024. Het onderzoek is gewogen op leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen. Voor de zetels gelden statistische marges van +/- 1 procent bij de kleine partijen en +/- 2,5 procent bij de grootste partijen.
Sinds januari dit jaar zijn Ipsos Nederland en I&O Research één bedrijf. Voorlopig blijven er nog twee zetelpeilingen: één uitgevoerd in het Ipsos-panel, en één uitgevoerd in het I&O Research Panel. De komende maanden zal EenVandaag de peilingen van het Ipsos-panel blijven publiceren.
Het onderzoek onder het Opiniepanel is gehouden op 25 en 26 maart 2024. Daaraan deden 26.102 mensen mee. Het onderzoek is na weging representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur, gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.
NSC trekt verloren kiezers niet terug
Terwijl kiezers in afwachting zijn van de volgende formatieronde, blijven naast de PVV (49 zetels) ook de andere onderhandelende partijen op vrijwel dezelfde hoogte in de zetelpeiling van EenVandaag en Ipsos I&O.
Nadat Omtzigt vorige maand opstapte uit de formatie, verloor NSC in één klap 7 zetels. Dat de partij toch weer aan de formatietafel zit, brengt de weggelopen kiezers niet terug: NSC blijft op 11 zetels.
BBB schommelt
De VVD staat op 20 (+1). BBB schommelt al een paar maanden tussen de 6 en 8 zetels. De partij van Caroline van der Plas staat nu op 6 (-2).
Ook bij de andere partijen gebeurt er niks. GroenLinks-PvdA blijft met 24 zetels (-1) de grootste 'oppositiepartij', gevolgd door D66, die op 11 staat (-1).
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.