Keiharde knal in Parijs veroorzaakt door vliegtuig: dit gebeurt er als je door de geluidsbarrière breekt

Op tennistoernooi Roland Garros schrokken ze ervan, en eerst was er veel onduidelijkheid over de knal in Parijs. Al snel werd duidelijk dat die werd veroorzaakt door een vliegtuig dat door de geluidsbarrière brak. Hoe werkt dat?

Ook al klinkt het als een vrij standaard procedure 'oh, het is gewoon een vliegtuig die door de geluidsbarrière heen gaat', dat is het toch niet helemaal. Want piloten mogen boven stedelijk gebied niet door de geluidsbarrière heen vliegen, vertelt Peter Wijninga, defensie- en luchtmachtspecialist van het Haagse Centrum voor Strategische Studies. Maar het gevechtsvliegtuig die de knal vanmiddag veroorzaakte zou volgens het Franse ministerie van Defensie wel toestemming hebben.

Hoe het werkt

Er zouden vanmiddag in Parijs zelfs huizen en gebouwen heen en weer schommelen door de keiharde knal. Maar waar komt die knal dan vandaan? "Geluid plant zich door lucht voort in golven, net als kringen in een vijver", zo legt Wijninga uit. "In de lucht verplaatst het geluid zich met een snelheid van ongeveer 1200 km/u. Ook een vliegtuig maakt geluid. Als een vliegtuig sneller dan 1200 km/u vliegt, sneller dan het geluid dus, worden de geluidsgolven aan de voorkant van het vliegtuig als het ware samengeperst. Het geluid van dat vliegtuig wordt dan ook samengeperst. De schokgolf die aan de voorkant en ook aan de achterkant van het vliegtuig ontstaat nemen we waar als één of twee flinke knallen. Het vliegtuig is dan door de geluidsbarrière gegaan."

De piloot in Parijs zal dus niks van de knal hebben meegekregen. Het kabaal van de knal vond achter hem plaats.

Regels voor de geluidsbarrière

Er zijn strikte regels voor het sneller vliegen dan het geluid. "In principe mag je dus boven stedelijk niet door de geluidsbarrière heen gaan. Het mag bijvoorbeeld wel boven zee of in dunbevolkt gebied", zegt Wijninga. "En in dat laatste gebied gebeurt het wel eens als er een testvlucht wordt uitgevoerd, of als een vliegtuig net weer gemaakt is en om dan te zien of alles goed functioneert."

Maar waarom dan nu ineens wél boven stedelijk gebied? Daar is Wijninga helder over. Er zijn namelijk uitzonderingen op de regel mogelijk. "Maar alleen bij een noodsituatie. En dat is al zo als een F-16 bijvoorbeeld een onbekend passagiersvliegtuig moet identificeren. Dat komt ook vaker voor dan je denkt; bijvoorbeeld als een vliegtuig afwijkt van het vliegplan of als een piloot per ongeluk een radiobericht vanuit de luchtverkeersleiding niet beantwoordt, omdat de radio op een andere frequentie zit of als de radio zelfs helemaal uit staat."

Geregeld passagiersvliegtuigen checken

En omdat dit soort situaties na 11 september 2001 veel beter gevolgd worden komt het ook met enige regelmaat voor dat er een F-16 snel naast een passagiersvliegtuig moet gaan vliegen.

"Ze komen dan gewoon echt even kijken. Vliegen ernaast, checken of er geen vreemde dingen in de cockpit zichtbaar zijn. De piloot heeft dan ook wel door dat 'ie even de radio moet afluisteren omdat 'ie mogelijk een bericht heeft gemist."

Continu straaljagers paraat

En juist omdat het vaker gebeurt staan er continu twee straaljagers klaar om de check uit te voeren. Er zijn dan ook altijd dag en nacht twee piloten beschikbaar die zo snel als mogelijk de lucht in kunnen om een verdachte situatie te monitoren. "Dat doet Nederland samen met België, zij beheren in zo'n situatie het luchtruim van de gehele Benelux", vertelt Wijninga.

En dus komt het zo nu en dan voor, net als in Parijs, dat een vliegtuig door de geluidsbarrière knalt. Hoewel het ook lang niet altijd nodig is dat een F-16 zo snel vliegt.