Kan rondwaaiend Saharazand opwarming van de aarde tegengaan? 'Iets structureels nodig'

Nederland is weer bedekt onder een dun laagje Saharazand. Er wordt volop onderzoek gedaan naar de effecten van de verspreiding van dat zand op het klimaat en de temperatuur van oceanen, maar: "Om opwarming tegen te gaan heb je iets structureels nodig."

Het is niet best voor je auto of je zonnepanelen, maar een prima onderwerp voor bij de koffieautomaat op je werk: Saharazand.

Dunne witte wolkenlaag

Laten we bij het begin beginnen: hoe komt het zand uit een woestijn in Noord-Afrika terecht in Nederland? "Het gaat om enorme pluimen zand die daar door de wind worden opgepikt", legt atmosfeeronderzoeker aan de TU Delft Herman Russchenberg uit.

"Dat zand kan heel ver komen, zoals nu." Je kunt het herkennen als een waas in de atmosfeer, vertelt hij. "Het lijkt een beetje op een dunne witte wolkenlaag."

Meer of juist minder wolken

Saharazand in de lucht heeft tot op zekere hoogte invloed op de temperatuur op aarde, vertelt Russchenberg. "Het beetje zonlicht dat niet door die dunne wolkenlaag heen komt kan de aarde immers niet verwarmen." Het zand kan daarnaast ook wolkenvorming stimuleren. Die extra wolken houden zonlicht tegen.

Maar er is ook een andere kant, vervolgt hij. "Saharazand kan er door kristalwerking voor zorgen dat wolken leeg regenen en verdwijnen, waardoor juist meer zonlicht de aarde bereikt." Voor het klimaat maakt het niet veel uit, volgens de TU-professor: "Het gaat om tijdelijke effecten die na een paar dagen zijn weggeëbd."

'Geen wondermiddel'

Daar sluit klimaatexpert bij het KNMI Peter Siegmund zich bij aan. "Het zou voor een effect op het klimaat vaker moeten voorkomen. Qua effect op de temperatuur is Saharazand niet anders dan een gewone wolk. Die houdt het licht ook een beetje tegen. Maar niet genoeg om het klimaat te 'manipuleren'."

Siegmund vervolgt: "Om opwarming tegen te gaan heb je iets nodig wat structureel voor meer verkoeling zorgt. En dat is er nu niet. Saharazand is geen wondermiddel, het is iets heel natuurlijks. En het is vooral iets wat een mooie zonsondergang en een vieze auto veroorzaakt."

Opwarming Atlantische Oceaan

Toch is er een mogelijkheid dat overwaaiend Saharazand ingezet kan worden in de strijd tegen klimaatverandering, zegt Russchenberg.

Hij verwijst naar de sterke opwarming van de Atlantische Oceaan afgelopen najaar. "Een van de verklaringen daarvoor is dat er minder wolken Saharazand waren."

Ballonnen met stofdeeltjes

Dat onderzoek zit nog in de hypothetische fase, benadrukt de TU-professor. "In theorie zou je continu Saharazand in de atmosfeer moeten pompen, omdat het zonlicht tegenhoudt."

Dat lijkt hem geen verstandig idee. "Er zijn wel slimmere technieken om hetzelfde voor elkaar te krijgen. Je zou vliegtuigen of ballonnen met kleine stofdeeltjes - aerosolen heten die - naar de stratosfeer (een laag in de atmosfeer, red.) kunnen brengen."