Kan de opvallende ballon boven de VS een spionageballon van China zijn? 'Zoveel informatie te halen dat het het waard is'

Het klinkt bijna als iets uit een film: een ballon van het ene land, die vanuit de lucht het andere land bespioneert. Dat gebeurt volgens de Verenigde Staten daar op dit moment met een ballon uit China.

De Amerikaanse autoriteiten houden de Chinese ballon al een paar dagen in de gaten en noemen het een spionageballon. China zegt dat het een weerballon is die uit koers is geraakt. Het ding werd onder andere gezien boven de staat Montana, waar de luchtmachtbasis Malmstrom staat. Dit is een van de drie plekken in de VS met raketsilo's voor de lancering van intercontinentale (kern)raketten.

Niet voor het eerst

"Het klinkt een beetje mythisch hè, een spionageballon?" zegt inlichtingendeskundige Willemijn Aerdts van de Universiteit Leiden. "Kortweg is het een ballon waar apparatuur in hangt die mogelijk communicatie kan onderscheppen, of beelden kan maken."

Het is zeker niet voor het eerst dat een land een spionageballon inzet boven een ander land. "Het is een oud gebruik, rond de Eerste en Tweede Wereldoorlog werden zeppelins en luchtballonnen ingezet om boven vijandelijk gebied beelden te maken. Landen zijn immers altijd op zoek naar wat hun tegenstanders kunnen en willen. Wat je nu ziet met deze spionageballon past goed bij dat idee."

Ballon of satelliet

Er zijn tegenwoordig veel modernere toepassingen om informatie in te winnen dan met een ballon, het is zeker niet onlogisch dat spionageballonnen nog altijd worden ingezet om informatie over andere landen in te winnen.

"Je kunt ook satellieten inzetten voor hetzelfde doel en dat doet China waarschijnlijk ook, maar die geven net weer andere informatie. Satellieten zijn bijvoorbeeld gevoelig voor de weerssituatie, daar kun je dus niet alles mee zien. Daarnaast pikken ze communicatie op andere frequenties uit de lucht dan dat een ballon doet. Zo kunnen ze elkaar ook aanvullen", legt Aerdts uit.

Wedloop VS en China

Maar als het doel van de Chinese ballon het inwinnen van informatie is, waarom zouden ze dat dan op zo'n opzichtige manier doen? Aerdts: "Blijkbaar denken de Chinezen dat ze er zoveel informatie te halen valt dat dat het waard is."

De ballon zou zo groot zijn als drie bussen, het is daarmee een opvallend gevaarte waar de Verenigde Staten wel op moeten reageren. "Ik kan me voorstellen dat de ballon een rol speelt in de wedloop tussen de VS en China, waarin de VS aan de ene kant militaire capaciteit opbouwen, en China anderzijds wil laten zien: we zijn er ook nog. De banden tussen China en de VS zijn sowieso al gespannen en dit draagt natuurlijk alleen maar bij aan die spanningen."

Informatiepositie

Waarom de Amerikanen de spionageballon niet uit de lucht schieten? "Blijkbaar vinden ze het risico van wat er naar beneden kan komen en de schade die dat aan kan richten groter dan wat ermee ingewonnen kan worden. Malmstrom, de militaire basis, kunnen ze zeker zien als een risico."

"En daarnaast," vervolgt Aerdts, "op het moment dat je de ballon en de apparatuur erin kapotmaakt kun je deze ook niet meer volgen. Dat maakt je informatiepositie ook in een keer minder goed."

Ook Amerika zet ze in

China is overigens niet het enige land dat spionagebalonnen inzet, of van plan is deze in te zetten. Volgens het journalistieke platform Politico geven de Amerikanen zelf ook geld uit aan spionageballonnen.

In 2019 testten ze in elk geval met 25 ballonnen of die gebruikt kunnen worden om mensen en auto's in drugsnetwerken in de gaten te houden en te volgen. En ze geven volgens documenten die Politico dus bekeek in 2023 27,1 miljoen dollar uit om ballonnen verder te ontwikkelen.