Jan Terlouw, eindelijk politicus van het jaar

Nee, het is niet de premier die ons deze week tot tranen heeft geroerd. Evenmin heeft mij een hemelbestormende uitspraak van de oppositie bereikt. Bij de PvdA-leiderschapsdiscussie is het vooral kijken in de eigen ziel, een vergezicht ontbreekt. Het is een 85-jarige succesvolle schrijver, ooit een matig politicus, die ons treft in het hart en bloot legt wat er in Nederland politiek ontbreekt. Jan Terlouw, hij was het nooit maar is het nu wel: de politicus van het jaar. 

Waarom is iedereen plots begeesterd door de woorden van de schrijver/oud-D66-politicus Jan Terlouw? Je hoeft niet ver te zoeken of diep te graven. Hier sprak iemand zonder belang, die niet uit is op ’n zetel of de macht en gewoon eerlijk voor zijn mening uitkomt. Terlouw had geen last van fractiediscipline, geen spindokter zat hem in de weg, voor beeldvorming hoefde hij niet te vrezen, peilingen hinderden hem niet, hij zei gewoon wat hij nodig vond te zeggen.

We hoeven niet te overdrijven. Dit land staat niet aan de rand van de afgrond. In vergelijking met de verre buitenwereld is klagen relatief. De uitkeringen en de lonen mogen van mij omhoog, en wie genoeg heeft kan best wat inleveren. Misschien kan het UWV de opsporingsbevoegdheid bij kansloze werkzoekenden iets verminderen, kan er meer geld naar waar het nodig is en zou de lucht wat frisser mogen. Roept u maar, zou ik zeggen. Maar waar Terlouw op wijst is het klimaat, waar hij zich zorgen over maakt. En dat is niet alleen het buitenklimaat maar ook het binnenklimaat.

Nooit eerder hebben we zo moeten vrezen voor klimaatsverandering. En dat dwingt tot kleur bekennen. Nederland is geen bedrijf, zoals de premier het soms doet voorkomen: wat niet verkoopt haal je uit de schappen en verruil je voor wat wél ‘loopt’. De kiezer behagen met onhaalbare beloften, zeggen dat de grens dicht moet, alle migranten uitzwaaien, Europa afschaffen en de hele dag het Wilhelmus zingen; dat alles houdt de stemming er niet in. Ontevredenheid, angst en onzekerheid bestrijd je niet met een vaag verhaal. Visie is niet iets wat in de weg loopt, of waar je last van hebt, het is nodig.

Ik vond François Hollande deze week wel dapper. Hij stopt omdat hij er niet in slaagt de Franse samenleving bijeen te brengen, waarmee hij min of meer bedoelde niet de rode loper te willen uitrollen voor het populisme. Bij ons komt de krasse taal van iemand die al lang de AOW-leeftijdgrens is gepasseerd of van een inmiddels gepensioneerde rechter die waarschuwt voor politieke opportunisten, zoals ik in de NRC las. ‘Kop uit ’t zand’, zo heet het laatste boek van Jan Terlouw. Het is een mooie titel voor een verkiezingsprogramma.

Kees Boonman, politiek commentator