Is de piloot in een vliegtuig overbodig? 'Bij normale omstandigheden vliegt de automatische piloot beter'

Computers worden steeds slimmer en zelfrijdende auto's zijn niet langer alleen een beeld van de toekomst. Hoe is dat voor vliegtuigen? Wordt de échte piloot ook vervangen door de automatische piloot?

Rosanne Hertzberger pleit in haar NRC column voor het voortbestaan van de KLM om de vliegsector te kunnen verduurzamen. Verder stelt ze dat piloten stiekem gewoon een stelletje veredelde buschauffeurs zijn, die maar moeilijk kunnen verhullen dat algoritmes beter kunnen landen dan zij. In hoeverre is de piloot dan nog onmisbaar?

'Er worden maar een paar minuten écht gevlogen'

Luchtvaartdeskundige Joris Melkert hoeft niet lang na te denken over de stelling. "Er zit zeker een kern van waarheid in. Vooral als je met zelflerende algoritmes werkt. Er worden sowieso per vlucht maar een paar minuten 'echt' gevlogen, de rest is allemaal automatisch."

Als de omstandigheden ernaar zijn kan het algoritme volgens Melkert alles overnemen. "De start en landing kunnen in theorie ook automatisch", gaat hij verder, "Maar er zitten wel grenzen aan. Als het weer slecht is, wordt het al lastiger. Dan moet de piloot ingrijpen."

Niet slim genoeg

De algoritmes die gebruikt worden in de software van automatische systemen worden niet alleen steeds beter, ze zijn ook zelflerend. Toch zijn piloten nog steeds onmisbaar in de cockpit. Manager Michel Piers van het Nederlandse Luchtvaart- en Ruimtecentrum, geeft aan dat veiligheid voorop staat. "Algoritmes kunnen niet nadenken", zegt hij. "Wanneer de omstandigheden onverwacht veranderen, kan een vlieger inventief nadenken. Ze zijn onmisbaar voor de veiligheid van het vliegtuig."

Kan de automatische piloot ooit zo slim worden om de mens te vervangen? Piers denkt van wel. "Maar de vraag is op welke termijn en in wat voor situaties. Alles is gecertificeerd. Er is dus van tevoren besloten hoe veilig het is, en dat is een uitdaging met AI."

Theorie vs. de praktijk

"Een algoritme kan beter landen dan een mens", zegt een piloot bij een van de grootste chartermaatschappijen van Europa (naam bekend bij redactie). "Maar omdat je zoveel parameters hebt, kan een algoritme in 1 op de (enorm groot getal) onverwacht uit de hoek komen. Dan wil je toch een mens hebben die het precies controleert."

"Wanneer bijvoorbeeld de input van een van die vele parameters vervuild is: een verstopte of kapotte sensor voor de hoogte of snelheid of positie van het toestel. Het algoritme kan daarvan in de war raken." Op zo'n moment is het van groot belang dat een échte piloot kan corrigeren en blijft hij of zij dus onmisbaar.