In Gelderland moet de stikstofuitstoot het meest omlaag 'en daar zal geen enkele boer aan ontkomen'

De provincie Gelderland krijgt de zwaarste klappen bij het verminderen van de stikstofuitstoot. Dat blijkt uit de vandaag gepresenteerde plannen van het kabinet. Vooral rond de Veluwe moeten veel boeren verdwijnen.

Willine Brouwer (23) is veehouder in Stroe in de gemeente Barneveld. Vanuit de boerderij heeft ze zicht op de Veluwe. Ze weet nog niet precies wat het bedrijf, dat ze samen met haar vader runt, boven het hoofd hangt. Maar een ding weet ze wel: "Wij zijn hier zwaar de klos."

Niet onteigenen

Misschien moeten ze de boerderij met 120 melkkoeien verplaatsen naar een minder kwetsbaar gebied, maar het kan ook dat ze worden uitgekocht en nooit meer als boer mogen werken. Terwijl het de bedoeling was dat Willine de boerderij samen met haar nu 14-jarige broer zou overnemen op termijn.

Voor Willine is het geen uitgemaakte zaak dat ze de boerderij mogelijk moet verlaten. "Wij hebben alle vergunningen op orde, vrijwillig vertrekken we niet en ze kunnen ons niet onteigenen. Het bedrijf bestaat sinds 1900 en is door mijn voorouders opgericht. Die zijn met een paar koeien begonnen en dat is uitgegroeid tot dit bedrijf."

Niet op de oude voet verder

Toch is duidelijk dat de stikstofplannen die het kabinet vandaag bekend maakt elke boer in de provincie gaan raken. In de Gelderse Vallei - het gebied tussen Utrecht en Gelderland - zal de uitstoot tot 2030 met gemiddeld 58 procent omlaag moeten.

Het betekent dat veel veehouders zullen moeten stoppen. En zij die door willen, zullen niet op de oude voet verder kunnen, maar hun uitstoot omlaag moeten brengen. Bijvoorbeeld door minder dieren op een groter oppervlak te houden of door technologische innovaties.

'Geen boer zal hieraan ontkomen'

Het kabinet kondigt aan de 'blijvers' te gaan helpen bij die omslag. En het wil 'ketenpartijen', zoals supermarkten en de voedingsindustrie, met zachte hand gaan bewegen om hogere prijzen te betalen aan de boer, zodat deze ook met minder dieren een boterham kan verdienen.

"Of je nou de meest publieksvriendelijke, biologische knuffelboer bent, of de meest intensieve veehouderij, niemand zal hieraan ontkomen", zegt de Edese wethouder Jan Pieter van der Schans. "Het wordt een enorme opgave."

'Niet genoeg'

Van der Schans hoopt dat een groot deel van de reductie kan worden bereikt door oudere boeren, zonder opvolger, te laten stoppen. "We hebben in Ede meer boeren tussen de 60 en de 80 dan tussen de 20 en de 40. Als je als boer op je 80ste nog bezig bent, dan doe je dat omdat je niet kunt stoppen. Of omdat niemand het overneemt."

"Dus als we nou eens voor die boeren zorgen dat we ze op een nette manier helpen te stoppen. Dan verwachten we dat we daarmee de uitstoot met tussen de 30 en 40 procent kunnen terugbrengen. Maar dan is het eerlijke verhaal wel: dat is niet genoeg."

Gezonde boterham

Door de plannen zal in gebieden met veel pluimveehouders, zoals Ede en Barneveld veel veranderen, verwacht wethouder Van der Schans. "We hebben nu 4 miljoen kippen in Ede, die zullen er in 2030 niet meer zijn. Veel boeren willen ook best minder vee. Het gaat ze niet om het aantal dieren, maar om een gezonde boterham."

De wethouder maakt zich zorgen over 'de harde taal die vanuit Den Haag klinkt'. Zo dreigt minister Christianne van der Wal van Natuur en Stikstof met ingrijpen als provincies de door haar opgelegde doelen niet dreigen te halen.

'Wat Den Haag wil, kan niet'

"Maar bedrijven die in zes generaties zijn opgebouwd, daar kan je niet in één jaar een streep door halen. Dus ik vraag me af of we ook de tijd krijgen om netjes met boeren om tafel te gaan. Boeren willen een overheid die betrouwbaar is, die geld steekt waar de mond is en ook respect toont. En dat wordt te weinig gevoeld."

Waar wethouder Van der Schans bij veel veehouders al een tijd 'een enorme gelatenheid proeft', blijft Willine strijdbaar. Ze is ervan overtuigd dat de Haagse stikstofplannen die nu op tafel liggen geen werkelijkheid worden. "Wat Den Haag wil, kan niet. Die plannen gaan onderuit." Voor haar is het zeker dat er nieuwe boerenacties zullen komen. "De plannen liggen klaar, er moet alleen nog een datum worden geprikt."