Hoe weet je of je medewerkers kunt vertrouwen met staatsgeheimen? 'Screening is geen tovermiddel'

Een NCTV'er en een medewerker van de politie worden verdacht van het lekken van staatsgeheime informatie. Hoe weet je als bedrijf of je je medewerkers kunt vertrouwen? "Een screening is een belangrijk middel, maar geen tovermiddel."

Vandaag maakte het Openbaar Ministerie bekend dat een medewerkers van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en een oud-NCTV'er, die nu bij de politie werkt, zijn opgepakt op verdenking van het lekken van staatsgeheimen. Wat voor geheimen dit zijn, is nog niet bekend gemaakt.

Verschillende gradaties

Hoogleraar criminologie Hans Nelen aan de universiteit van Maastricht, ziet dat het selecteren van de medewerkers als begint bij het screenen. "Je probeert als het gaat om het aannemen van mensen kijken of ze passen bij de organisatie, er wordt gekeken naar de achtergrond en dan wordeh natuurlijk ook psychologische testen gedaan."

Binnen het screenen zijn ook nog verschillende gradaties, vertelt Nelen. "In bepaalde vertrouwensfuncties zijn de screeningsmethodes beduidend zwaarder. Het is zelfs denkbaar dat ze bij je thuis komen kijken hoe de thuissituatie is."

Tussentijdse screening

Waar het volgens Nelen mis kan gaan, is dat er vaak sprake is van een eenmalige screening. "Je zou het om de zoveel tijd moeten doen, want levens veranderen. Er kunnen zich omstandigheden voordoen, een scheiding, financiële problemen wat dat dan ook, die kunnen maken dat mensen kwetsbaarder worden."

Dit hoeft niet per se elke keer een zware screening te zijn, laat Nelen weten. "Waar het feitelijk om gaat is dat je zicht houdt: hoe gaat het met die persoon als je signalen krijgt dat er in de persoonlijke sfeer wat speelt? Spreek met zo iemand. Ga die dingen na."

Persoonsdossier onbekend

"Op het moment dat je in een situatie komt dat mensen jarenlang functioneren zonder ook maar één functioneringsgesprek gevoerd te hebben en dat eigenlijk niemand in de organisatie zicht had op hoe het eigenlijk met de betrokkene gaat, dan wordt het wel zorgelijk, zeker in bepaalde vertrouwensfuncties", laat Nelen weten.

Daarbij kan het mislopen wanneer een persoon een overstap maakt van de ene naar de andere organisatie. "Als er dingen zouden spelen -integriteit, problemen in de organisatie - zijn die ook in een persoonsdossier opgenomen. Een probleem is vaak dat als iemand een andere baan aanneemt binnen een andere organisatie, dat dat dossier niet altijd meegaat. En dan is het denkbaar dat ze daar niets weten van de achtergrond van de betrokkenen bij de vorige werkgever."

'Geen tovermiddel'

Toch kan er ondanks een goede screening iets verkeerd gaan, volgens Nelen. "Een screening is een belangrijk middel, maar geen tovermiddel." Als mensen informatie willen en ze weten iemand in de organisatie zover te bewegen om die informatie te verstrekken, zal dat gebeuren.

Nelen: "EEn van de belangrijkste zaken is dan uiteindelijk ook: hoe heb je je organisatie ingericht? Heb je voldoende toezicht op die persoon? Weet je bijvoorbeeld waar iemand wel of niet toe gericht op de toegang toe te krijgen? Dat soort vragen zijn allemaal heel erg van belang."