Hoe praat je met je kinderen over de oorlog in Oekraïne? 'Leg uit dat het niet normaal is wat er nu gebeurt'

Met de inval van Rusland is in Oekraïne de oorlog begonnen. Maar hoe praat je hierover met je kind? En moet je überhaupt het gesprek met ze aan gaan? Kinderpsycholoog Marilene de Zeeuw vertelt hoe je dit als ouder zo goed mogelijk aanpakt.

1. Moet je met je kinderen praten over de oorlog in Oekraïne?

"'Moeten' is een zwaar woord. Het is meer dat het logisch is om erover te praten met je kind. Als grote mensen er constant over in gesprek zijn, zoals nu het geval is, dan is het ook goed om je kind aan de eettafel daarin mee te nemen. Het nieuws staat her en der de hele dag aan en kinderen pakken daar altijd dingen van op."

"Ook de gesprekken tussen moeders op het schoolplein en bij de ingang van de crèche gaan niet zomaar aan een kind voorbij. Als je er als ouder met je kind over in gesprek gaat, zorg je ervoor dat het kind zelf geen conclusies trekt uit de flarden informatie die hij opvangt."

Hoe je als ouder bepaald over welke gebeurtenis in de wereld je wel of niet praat, hangt af van de gevolgen die het heeft voor je kind, vertelt De Zeeuw. "Op basis van hoeveel gevolgen het heeft maak je de afweging wat het kind nodig heeft om zich veilig en gerustgesteld te voelen. In het geval van Oekraïne en Rusland zijn de gevolgen, voor nu, beperkt tot duurdere gasprijzen en levensmiddelen. Maar, het kind kan bijvoorbeeld wel merken dat zijn vader of moeder gestresster is over geld en rondkomen dan normaal. Daarom is het goed om erover te praten."

2. Waarom is het belangrijk om erover te praten?

"Het is belangrijk om hierover met je kinderen te praten zodat je angst voor kunt zijn. Kinderen hebben een hele levendige fantasie: in hun hoofd kan alles. Het is daarom goed als volwassenen kunnen zorgen voor duiding en het bieden van kaders. Het is bijvoorbeeld simpel om je kind uit te leggen hoe ver weg Oekraïne is: met de auto is het twee dagen rijden, dat is twee nachtjes slapen, zo ver weg!"

"Ook is het goed om stil te staan bij kinderen die zelf ooit gevlucht zijn, uit een vluchtelingengezin komen, of ouders hebben die bij defensie werken. Wanneer zij en hun ouders beelden zien van wat er in Oekraïne gebeurt, kan dat hen terugbrengen moeilijk momenten uit het verleden. Voor deze kinderen met een rugzak vol herinneringen is het al helemaal belangrijk om erover te praten. Door kalme bewoordingen en uitleg voorkom je angst en zorgen en weet een kind beter wat er speelt."

3. Hoe pak je dat gesprek aan?

"Als je het gesprek met kinderen aangaat is het belangrijk om goed aan te voelen wat je kind nodig heeft. Stem bijvoorbeeld met het kind af wat ze prettig vinden. Maakt het Jeugdjournaal ze juist onrustig, sla dat dan een keer over. Leer je kinderen ook om aan te geven in hoeverre ze willen worden blootgesteld aan het nieuws. Voor het ene kind is het beter om goed op de hoogte te zijn dan voor de ander."

"Als je kind snel angstig is, dan is het goed om ze te leren hoe ze zich kunnen afsluiten voor het nieuws. Of dat ze bijvoorbeeld aan vriendjes en vriendinnetjes kunnen uitleggen dat ze over wat anders willen praten. Maar er zijn ook kinderen die het juist heel interessant vinden, voor hen is oorlog bijna iets 'tofs'. In dat geval kan het goed zijn om ze juist van de sensatie weg te sturen. Bijvoorbeeld door ze te vertellen dat er mensen in Oekraïne en Rusland, heel ver weg, zich juist zorgen kunnen maken door deze oorlog."

"Bij hele jonge kinderen is het ook goed om de uitzonderlijkheid van de situatie te benadrukken. Je kan ze bijvoorbeeld vertellen dat niet normaal is wat er gebeurt. En dat het juist normaler is dan ooit om veilig op te groeien zonder oorlog. Door hier het accent op te leggen, zorg je dat het kind doorheeft dat het om een bijzondere situatie gaat."

4. Gaan kinderen zich er niet onnodig zorgen door maken?

"Nee, dat is één van de grootste fabels die er bestaan. Grote mensen hebben de neiging om veel moeilijke onderwerpen bij kinderen weg te houden en dat is gebaseerd op een misvatting. Je zorgt er dan alleen maar voor dat kinderen niet weten wat ze wel en niet mogen vragen, want de grote mensen praten er niet over met ze."

"Als je erover praat zorg je juist dat kinderen zich minder zorgen gaan maken. Je voorkomt spanningen en zenuwen, die ze als geen ander opmerken bij volwassenen, gaan oppotten. Dus geef kinderen context, al zijn het drie zinnen. Maar, zorg wel altijd dat er een geruststelling is aan het eind. Bijvoorbeeld door, in het geval van het huidige conflict in Oekraïne, te zeggen dat er heel veel landen bezig zijn om te zorgen dat we stoppen met vechten en weer gaan praten."

5. Wat als je kind zich toch zorgen maakt?

"Het is belangrijk dat je dan even tijd voor hem of haar maakt. Liever niet aan het einde van de dag, maar eerder. Kom er met open vragen achter waar je kind zich zorgen over maakt. Ook is het belangrijk om door te vragen: stel dat hetgeen waar je je zorgen over maakt gebeurt, wat dan? Vaak zitten daar verbanden met het dagelijks leven waarop je je kind dan gerust kunt stellen."

"Daarnaast kan het ook geen kwaad om te erkennen dat pijn en verdriet bij het leven horen. Dit biedt je kind ook een realistisch perspectief over het leven. Je voelt je soms gelukkig, maar regelmatig ook niet. Op deze manier maak je je kind alleen maar weerbaarder."