Hoe kun je zien of je iets uit China bestelt? En andere vragen beantwoord over goedkope producten uit het land

In 2023 importeerde Nederland voor 104,3 miljard euro aan goederen uit China, veel meer dan uit andere landen. Met name kleding, opladers en speelgoed zijn populair. We vroegen wat jullie over goedkope producten uit China wilden weten.

Hoogleraar Modern China Studies Frank Pieke aan de Universiteit Leiden en hoogleraar internationale economie Haico Ebbers aan de Nyenrode Business Universiteit geven antwoord op jullie vragen.

1. Hoe kan het zo goedkoop zijn?

Er zijn verschillende redenen waarom bijvoorbeeld elektrische auto's of plastic speelgoed uit China goedkoper zijn dan de producten die in Nederland worden geproduceerd, vertelt Pieke. "Het hangt er natuurlijk ook een beetje vanaf welk product je koopt."

Een belangrijke reden is volgens hem dat in de afgelopen 25 jaar China voordeel haalde uit de lage arbeidskosten. "Er was volop arbeid die niet georganiseerd was in vakbonden. Het was redelijk gemakkelijk om arbeiders in te zetten."

Ook de lage grondprijzen maken goedkope productie mogelijk, gaat hij verder. "Het beleid van lokale overheden in China om grond voor een goedkope prijs aan te bieden aan buitenlandse investeerders, vertaalt zich uiteindelijk in de prijs. Bovendien kent China een minder strakke regelgeving op het gebied van milieu en had het land lage energieprijzen."

Ebbers noemt nog een reden voor de lage productprijzen: regionale clusters. "Chinese producenten zijn enorm efficiënt. De kosten worden steeds meer omlaag gebracht omdat bedrijven werken in clusters van verschillende bedrijven die weer met elkaar concurreren. Om te kunnen overleven zijn producenten genoodzaakt tot het verlagen van hun kosten. Dan blijven de goedkoopste dienstverleners over en dat is wat we hier zien in Nederland."

2. Hoeveel exporteert de EU naar China? En andersom?

Pieke: "Ongeveer de helft van wat China exporteert naar Europa, exporteert Europa op haar beurt naar China. Dit kan variëren van land tot land. Nederland en Duitsland exporteren aanzienlijk meer dan andere landen."

Hij zegt ook dat het mee valt hoeveel Nederland importeert uit China. Volgens de hoogleraar wordt een groot deel van de import rechtstreeks in Rotterdam overgeslagen en naar Duitsland doorgevoerd. "Dus als je dat eraf trekt dan is de Nederlands-Chinese import en export nog niet in evenwicht, maar er is geen rampzalig verschil."

In het algemeen wordt in Europa meer geïmporteerd dan geëxporteerd naar het land, voegt Ebbers toe. "Bepaalde sectoren exporteren meer naar het Aziatische land dan dat ze importeren. Denk aan de autoindustrie. Wij exporteren vanuit Europa veel meer auto's naar China dan dat wij auto's uit China importeren."

3. Wie betaalt voor de milieubelasting van het vervoer over zo'n grote afstand?

"Niemand, in de transportkosten zijn geen milieuheffingen opgenomen", zegt Ebbers. "Alle producten worden in een container gestopt, waar consumenten een bepaald bedrag voor betalen, misschien al met al een paar duizend euro per container, en dat is het dan."

De hoogleraar noemt het transport over grote afstanden problematisch. "Je kunt zeggen dat de markt zorgt voor rijkdom en welvaart, maar er is ook sprake van marktfalen op bepaalde terreinen. De externe kosten worden niet meegenomen richting milieu."

4. Hoe kun je als je op een Nederlandse site iets bestelt, zien of het wel of niet uit China komt?

Dit is lastig te achterhalen, zeggen beide hoogleraren. "Door containervervoer is het heel makkelijk om producten van A naar B te slepen en weer terug", vertelt Pieke. "Producten met componenten die in Amerika zijn gemaakt, worden naar China vervoerd om daar verder te worden bewerkt. Diezelfde componenten keren weer terug naar Amerika voor verdere bewerking. Vervolgens worden de onderdelen vervoerd naar Indonesië om daar in elkaar gezet te worden tot een eindproduct."

Ebbers: "Met eindproducten zoals een T-shirt kun je wel achterhalen waar ze vandaan komen, maar kijk je naar de binnenkant van je smartphone, dan kunnen al die componenten ook voor een deel uit China komen en voor een deel uit andere delen van de wereld."

"De iPhone, bijvoorbeeld, is volgens de statistieken een Chinees exportproduct", gaat de hoogleraar verder. "Maar eigenlijk vindt de productie plaats bij een Taiwanees bedrijf in opdracht van een Amerikaans bedrijf genaamd Apple. Hooguit een fractie van de componenten komt van een Chinees partij."

5. Kunnen we deze producten op eigen bodem produceren voor dezelfde prijs?

Volgens Pieke hangt dit af van welk product je wil produceren in Nederland. Hij benadrukt dat de producten dan zeker niet voor dezelfde prijs worden geproduceerd.

"China heeft in de afgelopen 30 jaar een gigantische infrastructuur gekregen van industriële bedrijven die veel groter is dan andere landen op de wereld. Die bedrijven zijn voornamelijk opgezet door private en ook buitenlandse ondernemers."

Duitsland en Japan zijn twee landen die een vergelijkbaar aantal eigen productiebedrijven hebben dat in de buurt komt van China. "Maar zelfs Japan is niet meer in staat om zoveel dingen op zo'n schaal, voor de kwaliteit en de prijzen van Chinese bedrijven aan te bieden. Dat is een proces dat alleen nog maar verder doorgaat", legt hij uit.

"Je zou productiebedrijven kunnen opzetten in Europa, maar het zou lang duren, veel kosten, en waarschijnlijk producten opleveren die in het begin van mindere kwaliteit zijn dan de producten die je in China kunt kopen", zegt hij. "Uiteindelijk zijn we voor veel producten afhankelijk van China en die afhankelijkheid neemt eigenlijk alleen maar toe."

Aan de andere kant zijn er bepaalde dingen waar we in Europa heel goed in zijn. Hij noemt de Nederlandse chipfabrikant ASML als voorbeeld. "We zijn heel goed in het in elkaar zetten van machines waarmee je chips maakt. Dit kunnen ze nergens anders ter wereld." Andere zaken waarin Nederland voorop loopt in de wereld zijn bijvoorbeeld landbouwproducten en babymelkpoeder.

6. Wat wint de Chinese overheid aan informatie via al die westerse bestellingen?

Het is haast onmogelijk voor de Chinese overheid om al haar miljoenen bedrijven in het buitenland te monitoren, zegt Ebbers. Volgens hem is het goed om in de discussie over spionage door Chinese overheid en bedrijven een driedeling te maken tussen: de private start-ups, private bedrijven en staatsbedrijven.

"De eerste genoemde groep zijn bedrijven die net beginnen en die hebben weinig te maken met Chinese overheid. Het is mogelijk dat ze van een lokale overheid subsidie krijgen, maar over het algemeen zijn zij niet zo zichtbaar."

"Dan heb je een hele grote groep van miljoenen private bedrijven die vergelijkbaar zijn met commerciële bedrijven die we in Nederland kennen. Deze bedrijven trekken soms ook naar het buitenland." De hoogleraar kan zich niet voorstellen dat de Chinese overheid op de hoogte is van wat ieder individueel privaat bedrijf exporteert en waarnaartoe. Hij denkt daarom dat de overheid geen directe controle uitoefent op deze private bedrijven.

Dat geldt niet voor honderden grote Chinese staatsbedrijven. "Die worden deels bestuurt door lokale en centrale overheden, al dan niet op afstand, maar daar zie je in de keuzes die gemaakt worden duidelijk een sterke overheidsinvloed terug. Die zullen op de een of andere manier goedgekeurd worden", zegt Ebbers. Of de Chinese overheid alles weet over westerse bestellingen kunnen beide hoogleraren niet met zekerheid zeggen.