Hoe houdbaar is de euro na winst nationalisten in Italië? 'Ontwikkelingen afgelopen jaren niet hoopgevend'

Hoe houdbaar is de euro, nu de eurosceptische Georgia Meloni de Italiaanse verkiezingen heeft gewonnen? Volgens oud-DNB-president Nout Wellink biedt de munt houvast in deze politiek onzekere tijden, maar economen vragen zich af in welke vorm.

Bij de introductie van de euro waren de Italianen groot voorstander van de nieuwe, gezamenlijke munt. Maar van dat enthousiasme is weinig over. Zeker nu Brussel hervormingen eist om de Italiaanse staatsschuld te verminderen. Die schuld is namelijk bijna drie keer hoger dan toegestaan.

Brussel laat regels meer los

Dat de Europese Centrale Bank (ECB) onlangs de rente verhoogde om de inflatie te drukken, heeft grote consequenties voor Italië's schuld. Die wordt moeilijker te financieren. Om het leed te verzachten koopt de ECB de laatste maanden veel Italiaanse staatsobligaties op.

Oud-minister van Financiën, Hans Hoogervorst, gaf daar eerder dit jaar kritiek op. Hij zei zich eraan te ergeren dat de strenge begrotingsregels van Brussel steeds meer worden losgelaten. "Dat een land op economisch terrein kan ontsporen zonder dat daar grip op is vanuit Europa, blijft een zwakke plek", zegt ook oud-president van De Nederlandsche Bank (DNB), Nout Wellink.

Geen politieke unie

Het is voor verschillende economen een reden zich af te vragen hoe houdbaar de euro is in z'n huidige vorm. Volgens econoom Arnoud Boot is het grootste probleem dat onderlinge samenhang van Europese landen en politiek draagvlak voor de munt ontbreekt. Er is in andere woorden wel een muntunie, maar geen politieke unie. Dat is een zwakte, legt hij uit.

"Dan is de euro toch een wat ongebruikelijke constructie van landen die allemaal hun eigen soevereiniteit en sociaaleconomisch beleid hebben. Landen die uit elkaar kunnen groeien en mogelijk politiek niet meer bij elkaar willen horen. Dan kun je geen gemeenschappelijke munt hebben."

Eurocrisis

Het is niet de eerste keer dat er twijfel is over de houdbaarheid van de euro. Dat gebeurde ook tijdens de eurocrisis, die eind 2009 uitbrak binnen de eurozone, nadat Griekenland de schulden niet meer zelfstandig kon betalen.

Door ingrijpen van Brussel liep dat uiteindelijk goed af, maar door de paniek die volgde op de financiële markten dreigden de zuidelijke landen failliet te gaan en liep de euro gevaar. Dat de euro de komende 5 jaar uiteen barst is uitgesloten, denkt Boot. "Maar als je kijkt naar een periode van 8 tot 10 jaar, is de vraag hoe de politiek zich ontwikkelt. De ontwikkelingen van de afgelopen jaren zijn niet altijd hoopgevend geweest."

Zorgen over oorlog en populisme

Om als Europa mee te blijven tellen, is het volgens oud-DNB-president Wellink heel belangrijk dat de euro er over 10 jaar nog wél is. "We moeten alles in het werk stellen om dat tot stand te brengen. Meetellen betekent onze eigen waarden en welvaart overeind houden."

Wellink, die de laatste jaren actief was voor de Chinese staatsbank ICBC, maakt zich zorgen over de veranderende geopolitieke verhoudingen in de wereld: de oorlog in Oekraïne, de opkomst van het populisme en de veranderde rol van de Verenigde Staten door Donald Trump.

Trumpachtig figuur

"We zitten op, zoals de Duitsers dat noemen: een wendepunkt in de geschiedenis. Er gaan zich geopolitiek gezien grote veranderingen voltrekken, die zeer substantieel zijn. En in die nieuwe wereld moet je voldoende macht hebben", vervolgt Wellink.

"Ik ben niet zo zeker over hoe de Amerikaanse democratie zich gaat ontwikkelen en dat betekent dat met de geopolitieke tweedeling die je nu ziet en onzekerheden over de verhouding met Amerika, Europa zich sterk moet maken. Want niemand weet of Trump terugkomt en als hij niet terugkomt, of er een Trumpachtig figuur voor in de plaats komt."