Hoe de Amerikaanse opsporingsdiensten zoeken naar de bestormers van het Capitool

Vanaf het moment dat de Trump-aanhangers vorige week het Capitool in Washington binnenstormden, was het voor de Amerikaanse opsporingsdiensten alle hens aan dek. Met hun methodes kunnen ze de bestormers opsporen, maar makkelijk is het niet.

Senior onderzoeker Artificial Intelligence Selmar Smit van onderzoeksbureau TNO weet als geen ander voor welke uitdagingen de Amerikaanse opsporingsdiensten nu staan. "Het opsporen van deze mensen kost ongelooflijk veel werk en je hebt heel veel mensen nodig."

Telefoonsignalen

"Er bestaat soms het idee dat je een computer aanzet en dat die dan het werk voor je doet", zegt Smit. "Maar zelfs als bijvoorbeeld iemands telefoonsignaal is gesignaleerd, is het nog steeds niet makkelijk om diegene te pakken. Gezichtsherkenning (digitaal, red.) werkt alleen als dit gezicht al in de database van de opsporingsdiensten zit. Een computer kan niet opeens op een magische wijze met een naam komen."

Het telefoonsignaal van de bestormers is een van de instrumenten die de onderzoekers gebruiken om hen op te sporen, zegt Smit. "Het Capitool is een immens gebouw, met veel beton en verschillende ruimtes. De enige manier om daar mobiel bereik te hebben, is om daar een zendmast te plaatsen. Als je daar dus met je telefoon binnenstapt, straalt de telefoon die mast aan. Aan de hand daarvan kun je vaststellen dat op z'n minst iemands telefoon daar is geweest. Dat is een begin in de opsporing, zeker als dat nummer daar nog niet eerder is gesignaleerd."

'Ietwat schimmige methode'

In de Amerikaanse opsporing wordt een, volgens onderzoeker Smit 'ietwat schimmige methode', niet geschuwd. Opvallend: de app Clearview, waarbij gezichtsherkenning een belangrijke rol speelt om personen online te identificeren, werd in de VS afgelopen week veel vaker gebruikt dan voorheen. De app is controversieel: de database bestaat uit 3 miljard foto's uit open bronnen, zoals social media.

Die database is volgens Smit niet helemaal legitiem samengesteld, maar wordt wel gebruikt door sommige Amerikaanse opsporingsdiensten. "De vraag is of dit als bewijs standhoudt in de rechtbank, want hoe ben je aan de foto's gekomen in de eerste plaats? Je kunt niet zomaar beelden door een commerciële app trekken en die gebruiken in de rechtszaal."

Burgeropsporing

Ook leveren initiatieven als het onderzoekscollectief Bellingcat de opsporingsdiensten veel op. Hierbij doen burgers online onderzoek waardoor er veel mankracht is, iets wat de politie niet altijd heeft. Bellingcat beschikt over onderzoeksvaardigheden, het collectief kan dan ook echt echt iets bijdragen, zegt Smit. Daarnaast kunnen collectieven als Bellingcat vrijer werken dan politie en justitie, omdat er voor hen andere bevoegdheden gelden. Hun werk heeft de afgelopen dagen al geleid tot arrestaties in de VS.

Wel waarschuwt Smit voor de gevaren van burgeropsporing, ook wel 'trial bij mob' genoemd. "Er is lang niet altijd duidelijk of de persoon in beeld daadwerkelijk verantwoordelijk is voor een daad of actie. Het nagelen aan de digitale schandpaal kan verstrekkende gevolgen hebben." Soms verliezen mensen hun baan of worden ze thuis door tegenstanders of de media opgezocht, terwijl later blijkt dat ze er niets mee te maken hadden."

Nederland

De methodes van de Amerikaanse opsporingsdiensten zijn op sommige gebieden anders ten opzichte van het Nederlands model. Hier is gezichtsherkenning op die manier bijvoorbeeld niet aan de orde, vertelt Smit. Wel worden andere middelen ingezet. "Het is in Nederland altijd zoeken naar balans. Is het middel dat wordt ingezet tegen een bepaalde dreiging proportioneel? Wat hier wél vaker gebeurt, is dat specifieke relschoppers of hooligans er tijdens protesten worden uitgepikt, om zo de situatie onder controle te brengen."

Maar in vergelijking met andere landen staat Nederland er goed op. Ons land heeft volgens Smit een goede informatiepositie. "Als het ergens misgaat dan hebben we dat in ieder geval ergens zien aankomen. Misgaan is dan relatief, want er is geen Tweede Kamer bestormd. Je moet wel altijd extra stappen zetten, om ook de groepen in beeld te krijgen die nieuw zijn of je misschien nog over het hoofd hebt gezien.