Het wordt slikken: niemand krijgt de coalitie die hij wil - weblog Gijs Rademaker

2 maanden na de verkiezingen draaien de formatiepartners nog steeds om elkaar heen. Wie wil met wie, of vooral: met wie niet? Als we naar de kiezers kijken, is het beeld duidelijk: niemand krijgt wat hij wil. Maar er zijn opties met minder weerstand.

We hebben (alle kiezers, maar in het bijzonder) kiezers van partijen die de grootste kans maken op formatiedeelname, gevraagd welke coalities volgens hen 'acceptabel' zijn. We vroegen ze dus niet waar ze 'positief' of 'negatief' over zijn, maar we gebruiken heel bewust dat ene woord. Grof gezegd: waar komen de partijen mee weg bij hun achterban; wat pikken kiezers wel en niet? Laten we beginnen met de coalities waarbij we bij kiezersgroepen zó weinig draagvlak zien, dat het serieus bekijken van die optie nog nauwelijks nodig is.

VVD-D66-CDA-PvdA-GroenLinks

De eerste optie lijkt slecht nieuws voor Sigrid Kaag: haar 'gedroomde' 5-partijencoalitie met PvdA en GroenLinks is vooral geliefd bij kiezers van die twee partijen zelf (64 en 81 procent). Ook een ruime meerderheid van de D66-achterban (70 procent) ziet zo'n regering zitten.

Maar stemmers van CDA en VVD zijn hier mordicus tegen: één op de vijf van deze kiezers vindt deze combinatie van partijen acceptabel.

VVD-D66-CDA-JA21

Ook de weg 'over rechts', met JA21, lijkt een heilloze. Kiezers van VVD (67 procent) en CDA (54 procent) zijn al matig enthousiast over een samenwerking met Eerdmans, maar de D66-achterban torpedeert het idee volledig: het zou voor slechts 18 procent van die kiezers acceptabel zijn als Kaag in een kabinet stapt met JA21.

Kiezers van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga zouden het zelf overigens een prima plan vinden (89 procent).

VVD-D66-CDA-GroenLinks

Als VVD, D66 en CDA alléén GroenLinks bij een regering betrekken - zonder de PvdA dus - komen ze ook op een ruime meerderheid uit: 81 zetels. Maar de weerstand tegen de partij van Klaver lijkt te groot: een derde van de VVD-kiezers en een vijfde van de CDA-kiezers vindt deze optie acceptabel.

Ruime meerderheden vinden het zelfs onacceptabel om met GroenLinks in zee te gaan. GroenLinks-kiezers zien het overigens zelf ook niet zitten zonder de PvdA: de helft is voorstander. Er zijn twee duidelijke opties waar de betrokken kiezers - relatief - de minste moeite mee hebben.

VVD-D66-CDA-ChristenUnie

De huidige coalitie voortzetten leek de beste optie, totdat Gert-Jan Segers daags na de verkiezingen de knuppel in het hoenderhok gooide en weigerde opnieuw met Rutte te gaan regeren. Nu lijkt hij daar op teruggekomen en zijn kiezers ook: twee derde van de ChristenUnie-kiezers ziet een nieuwe regeerperiode wel zitten.

En voor de achterban van VVD (82 procent) en CDA (79 procent) is dit zelfs de coalitie die ze het meest acceptabel vinden. Alleen veel D66-kiezers hebben bezwaren. Slechts 38 procent zou een nieuwe samenwerking met de ChristenUnie acceptabel vinden en 52 procent onacceptabel.

VVD-D66-CDA-PvdA

Deze variant lijkt op dit moment de weg van de minste weerstand. Een coalitie met alléén de PvdA kan namelijk rekenen op ruime steun van kiezers van VVD, D66 en CDA: ongeveer zeven op de tien van die kiezers staan achter deze optie.

En de PvdA-achterban? Die is verdeeld: de helft is vóór, de helft tegen.

Zijn PvdA-kiezers te vermurwen?

Conclusie: als we de kiezers volgen, krijgt niemand dus écht wat hij of zij wil. De achterban van VVD en CDA blokkeren duidelijk de favoriet van D66: samenwerking met GroenLinks is (op dit moment) duidelijk een brug te ver. De kiezers van Sigrid Kaag zijn op hun beurt niet enthousiast om weer met Gert-Jan Segers - de favoriet van VVD- en CDA-stemmers - in zee te gaan.

De uitweg lijkt de partij van Lilianne Ploumen. Als deze route wordt genomen, gaan we de komende weken wellicht zien in hoeverre de PvdA-kiezers te vermurwen zijn met harde inhoudelijke toezeggingen van de rechterzijde.