Ministerie van VWS hield opschalen IC-bedden tegen: 'Lockdown was misschien niet nodig geweest'

Als het ministerie van Volksgezondheid niet had geprobeerd IC-bedden te schrappen, hadden minder operaties uitgesteld hoeven worden en waren er minder maatregelen nodig geweest. Dat zegt gezondheidseconoom Xander Koolman van de VU.

Het ministerie van VWS ontmoedigde tijdens de coronacrisis ziekenhuizen om hun intensive care (IC) met extra bedden uit te breiden. Terwijl het land in een lockdown zat om de overbelasting van de ziekenhuizen te voorkomen, maakten het ministerie en de ziekenhuizen ruzie over de vergoeding voor extra IC-bedden, zo blijkt uit een reconstructie van NRC.

Lockdown was misschien niet nodig

"Andere landen hoefden in de winter van 2021 niet in lockdown." Dat had in Nederland wellicht ook niet gehoeven, als de IC-capaciteit hoger was geweest, zo stelt gezondheidseconoom Xander Koolman van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Na bijna twee jaar steggelen tussen de ziekenhuizen en het ministerie kregen de ziekenhuizen het kostenplaatje niet meer rond. De maximumaantal IC-bedden bleef in Nederland steken rond de 925 plekken, waar dat in het begin van de pandemie 1.700 bedden betrof.

Anders dan eerdere coronagolven

Voor de laatste lockdown hadden meer bedden wellicht een verschil kunnen maken. "Dat is anders voor de eerdere golven in de pandemie", zegt Koolman. "De pieken waren toen zo hoog, dat enkele tientallen IC-bedden extra er niet voor hadden kunnen zorgen dat we geen lockdown-achtige maatregelen nodig hadden gehad."

Hij benadrukt dat Nederland dan minimaal het tienvoudige aantal bedden nodig zouden hebben gehad, een scenario dat sowieso onhaalbaar was. "Dat hadden we met alle IC-capaciteit van de wereld niet kunnen opvangen."

Het maximale proberen

"Het lijkt erop dat er redenen waren om geen reservecapaciteit te gebruiken", vertelt Koolman. "Je verwacht van het ministerie, de zorgverzekeraars en de zorgaanbieders dat zij het maximale proberen. Nu lijken er redenen te zijn dat de capaciteit niet maximaal is uitgebouwd. Dat heeft mensen geschaad. Dat heeft direct kunnen leiden tot uitgestelde operaties, waarvan we weten dat sommigen echt urgent waren."

Het kostenplaatje rondom extra bedden kan een rol hebben gespeeld. "Een IC-bed waar niemand op ligt, kost een half miljoen per jaar", vertelt Koolman. "Wanneer dat bed wordt gebruikt, ga je naar een miljoen euro per jaar om mee te rekenen."

Strakke procedures

De ziekenhuizen hadden behoefte aan duidelijkheid over hun extra uitgaven, stelt Koolman. "Dan hadden de ziekenhuizen veel makkelijker opgeschaald. Als ministerie moet je accepteren dat het dan misschien niet allemaal helemaal efficiënt loopt. Dat is niet de prioriteit, die ligt bij het vergroten van de capaciteit."

"Het lijkt erop dat routines gebruikt zijn tijdens de crisis, die je normaal buiten de crisis gebruikt." Hij doelt daarmee op de procedures rondom subsidies voor extra IC-bedden die strak werden gevolgd. "Als je dat niet doet, wordt je natuurlijk ook op je vingers getikt. Maar tijdens de crisis had dat niet de grootste zorg moeten zijn."

Reactie van de minister

Minister Kuipers laat weten dat het volgens hem niet zo is dat meer IC-bedden de coronamaatregelen onnodig hadden gemaakt. "Als er 100 bedden meer waren, betekent dat niet dat er minder maatregelen nodig waren."

Ook reageert de minister op de houding van zijn ministerie, dat zich dus strak vast hield aan de procedures. "De ambtenaren van het ministerie hebben hard gewerkt en overal gezocht naar capaciteit, die hebben zich een slag in de rondte gewerkt."