Het Duitse volkslied staat weer ter discussie en dat is bepaald niet voor het eerst

Het is misschien wel het meest omstreden volkslied ooit: het Duitse volkslied. De minister-president van de Duitse deelstaat Thüringen, Bodo Ramelow, zwengelt de discussie weer aan en wil dat het volkslied wordt vervangen.

Volgens Ramelow is het huidige volkslied niet populair bij Duitsers uit de voormalige DDR. Voordat Oost-en West Duitsland in elkaar opgingen in 1990 en het derde couplet van Das Deutschlandlied werd uitgeroepen tot het officiële volkslied, kende de DDR een eigen volkslied: Auferstanden Aus Ruinen. Dat betekent 'uit de as herrezen'.

'Het huidige volkslied doet denken aan de nazi-tijd'

Ramelow vindt dat het huidige volkslied te veel doet denken aan de nazi-tijd. Zo zou hij het beeld van de 'nazi-marsen van 1933 tot 1945' niet uit zijn hoofd krijgen. Bondskanselier Angela Merkel, zelf opgegroeid in de DDR, heeft gereageerd op het voorstel van Ramelow. Ze vindt zowel de tekst als de melodie van het huidige volkslied prachtig.

Hoe komt het Duitse volkslied toch aan dat negatieve imago? "Veel mensen denken dat het lied door de Nationaal Socialisten is bedacht, maar het bestaat al veel langer. Toen de tekst in 1841 geschreven werd door dichter August Heinrich Hoffman von Fallersleben, speelden er heel andere dingen in het land. Duitsland was verdeeld in tientallen staatjes en uit de tekst sprak de wens om verenigd te worden als één", zegt Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut.

'Deutschland über alles'

In 1922 werd besloten om dat lied het officiële volkslied van Duitsland te maken. Pas tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg de tekst een andere lading. Het eerste couplet waarin Deutschland über alles wordt gezongen, werd door de nazi's gebruikt om het idee van een superieur Duitsland kracht bij te zetten.

"In het eerste couplet wordt er ook nog gezongen over rivieren die het 'Groot Duitsland' aangeven, dus daar zat ook nog een politieke en geografische duiding in, wat na 1945 ook weer gevoelig lag", legt Jürgens uit.

'Dit was een onschuldige tekst'

Het werd dan ook door de geallieerden verboden om het lied na de Tweede Wereldoorlog te zingen. Dat verbod heeft echter niet lang geduurd. Bondskanselier Konrad Adenauer kreeg het na veel protest in 1952 voor elkaar om van het derde couplet van Das Deutschlandlied het officiële volkslied te maken.

"Daar konden mensen niet écht op tegen zijn. Men kon maar geen volkslied vinden en dat derde couplet was een tamelijk onschuldige tekst die ging over eenheid, recht en vrijheid", zegt Jürgens. Overigens is het zingen van het eerste couplet weliswaar niet verboden, maar wordt het wel als onsmakelijk beschouwd in Duitsland.

'Volkslied moet vervangen worden'

Met zijn roep om een nieuw volkslied snijdt Ramelow een gevoelig thema aan, stelt Jürgens. "Hij rakelt iets op bij de Oost-Duitse bevolking. Daar spreekt nog steeds het onderbuikgevoel aan, dat ze met alles overrompeld zijn door die West-Duitsers, die alles overgenomen hebben. Zelfs hun lied."

Ramelow stelt voor om het volkslied te vervangen met een gedicht van de beroemde Duitse componist en dichter Bertolt Brecht. Dat gedicht schreef Brecht als reactie op de herinvoering van Das Deutschlandlied in 1952.

'Kansloos idee om kiezers te winnen'

Volgens Jürgens heeft dit idee echter geen kans van slagen. "Ramelow is geen toonaangevend figuur en de meeste mensen zijn toch gewoon gewend aan deze versie van het volkslied. Binnenkort zijn er verkiezingen in een paar deelstaten in Duitsland en hij probeert met dit kansloze idee kiezers voor zich te winnen."